سحر فروزان‌پور رئیس انجمن صنفی مرمتگران استان فارس در یادداشتی نوشت: به‌منظور تبیین حدود مداخله‌های بصری مجاز در بافت‌های تاریخی و پیشگیری از تخریب‌های ناخواسته در سطوح اصیل بناهای ثبت‌شده، گزارشی تخصصی توسط انجمن صنفی مرمتگران استان فارس تدوین شده است. در این پژوهش، مفاهیم «گرافیتی» و «وندالیسم» با استناد به منشورهای بین‌المللی ایکوموس و قوانین ملی جمهوری اسلامی ایران مورد تحلیل و تفکیک قرار گرفته‌اند. 

البته این گزارش با هدف ارتقای آگاهی کارشناسان، مدیران شهری و عموم شهروندان درباره حرمت سطوح تاریخی و لزوم کنترل مداخلات بصری در بافت‌های ارزشمند تهیه شده است.

چارچوب اسنادی و قانونی 

مطالعه حاضر مبتنی بر اسناد بین‌المللی شناخته‌شده در حوزه حفاظت میراث‌فرهنگی شامل منشور ونیز (۱۹۶۴)، منشور واشنگتن (۱۹۸۷)، منشور نارا درباره اصالت (۱۹۹۴) و منشور بورا (۲۰۱۳) بوده و در سطح ملی به قانون حفظ آثار ملی (۱۳۱۰)، قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی (۱۳۹۸) و آیین‌نامه حفاظت و مرمت (۱۴۰۲) استناد شده است.

طبق این اسناد، هرگونه مداخله فیزیکی یا بصری بر روی سطوح آثار تاریخی تنها با مجوز رسمی وزارت میراث‌فرهنگی مجاز بوده و اقدامات بدون مجوز—در قالب فعالیت هنری—در زمره تخریب یا وندالیسم قرار می‌گیرد.

تعاریف تخصصی 

گرافیتی: نوعی بیان هنری یا اجتماعی در محیط‌های شهری است که در شرایط معمول، بر بناهای فاقد ارزش تاریخی اجرا می‌شود.

وندالیسم: هر عمل عمدی یا غیرعمدی که موجب آسیب، پوشاندن یا مخدوش‌سازی مصالح یا سطوح تاریخی شود در نتیجه، در محدوده‌های تاریخی ثبت‌ملی، تمامی نوشتارها و تصاویر افزوده—با نیت فرهنگی—در طبقه وندالیسم قرار می‌گیرند.

۱- سطوح تاریخی دارای حرمت حفاظتی‌اند. هر نقش یا اثر رنگ بر مصالح تاریخی، تخلف محسوب می‌شود.

۲- قصد هنری یا رضایت مالک فاقد وجاهت قانونی است. تنها مجوز مکتوب وزارت میراث‌فرهنگی ملاک مشروعیت مداخله است.

۳- مداخلات بصری موجب کاهش اصالت و خوانایی لایه‌های تاریخی می‌شوند.

۵- ⁠این امر در منشورهای نارا و ونیز به‌عنوان آسیب فرهنگی شناخته می‌شود.

۶- تمایز میان گرافیتی و وندالیسم تنها در بافت‌های غیرتاریخی معنا دارد.

۷- ⁠در محدوده‌های تاریخی، هر تصویر یا نوشتار جدید وندالیسم محسوب می‌شود.

تحلیل نمونه‌های میدانی از بافت تاریخی شیراز 

نمونه اول: دیوار آجری قاجاری با لکه رنگ و خطوط نامنظم → مصداق وندالیسم و اختلال در اصالت مصالح.

نمونه دوم: استنسیل رنگی روی گچ تاریخی → مصداق وندالیسم هنری، با کاهش خوانایی سطح.

نمونه سوم: نقاشی شهری بر دیوار نوساز خارج از محدوده تاریخی → قابل‌پذیرش به‌عنوان گرافیتی شهری.

بر اساس یافته‌های این گزارش: در محدوده‌های ثبت‌ملی، هیچ نوع گرافیتی قابل طبقه‌بندی به‌عنوان «هنر شهری» نیست.

کلیه نشانه‌گذاری‌ها، رنگ‌کاری‌ها یا نوشتارها بر بناهای تاریخی مصداق «وندالیسم» و «مداخله غیرمجاز» است.

حتی آثار هنری با ساختار زیباشناختی در این حوزه در دسته «وندالیسم هنری» قرار می‌گیرند.

تنها سطوح جدید و نوساز خارج از محدوده میراثی می‌توانند بستر اجرای طرح‌های گرافیتی باشند.

 پیشنهادهای اجرایی و آموزشی 

تعریف «زون حفاظت بصری» در بافت‌های تاریخی جهت پیشگیری از مداخلات غیرمجاز.

نصب تابلوهای هشدار و اطلاع‌رسانی عمومی درباره جرایم مربوط به تخریب آثار تاریخی.

تدوین دستورالعمل مشترک میان شهرداری‌ها و اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان‌ها برای برخورد با وندالیسم بصری.

برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای گروه‌های هنری و شهروندان با هدف معرفی ارزش لایه‌های تاریخی شهر.

در هیچ شرایطی نمی‌توان افزودن تصویر یا نوشته‌ای بر سطوح تاریخی را به‌عنوان هنر پذیرفت. حفظ اصالت و سلامت بناهای تاریخی وظیفه‌ای ملی و اخلاقی است که تنها با همکاری جامعه هنری، مدیران شهری و نهادهای میراثی امکان‌پذیر است.

انتهای پیام/