فضای گنبدی و سنتی این بازارچه سرپوشیده نوستالژی زیبایی از بازارهای قدیم ایرانی را به‌تصویر می‌کشد. زمانی‌که اقوام مختلف ایرانی با لباس‌های زیبای محلی و ایلیاتی در حال خرید مایحتاج بودند و هر لهجه و هر سوغات از مکانی خاص با عطر و بویی از اخلاق و منش ایران و ایرانی بودن همراه بود.
در سرگذشت تاریخ لرستان با استقرار اقوام و قبایل در مناطق امروزی، شهرنشینی و مدنیت نیز از رشد و توسعه برخوردار شد که در این میان با توجه به داشته‌های فرهنگی و طبیعت بکر در این سرزمین، شهر کنونی خرم‌آباد به مرکزی برای داد و ستد و سکونت شهروندان تبدیل شد.
بازار طلافروشان خرم‌آباد ابتدا کاروانسرا بوده که در سال ۱۳۵۳ مرحوم ساکی شهردار وقت خرم‌آباد با تملک حجره‌های داخلی کاروانسرا نسبت به مرمت و احیای این کاروانسرا اقدام کرد و به‌مرور زمان زرگران مابقی حجره‌ها را تملک کردند و سرانجام به بازار طلافروشان معروف شد.
در نهایت این بنای تاریخی در دهه ۷۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و هم‌اکنون بازارچه پررونق خرید و فروش طلا و جواهر در خرم‌آباد محسوب می‌شود.
کاربری پیشین بازار زرگران فعلی
کاروانسراها به دو نوع درون و برون‌شهری تقسیم می‌شوند. وجود کاراونسراهای برون‌شهری با توجه به قرارگیری لرستان در مسیر راه شاهی که دو پایتخت شوش و همدان را به‌هم متصل می‌کرده توسط سیاحان و مورخان گزارش شده است. اما نزدیکترین کاروانسرای برون‌شهری به محل کنونی شهر خرم‌آباد که متعلق به دوره صفوی بوده کاروانسرای گوشه است.
در دوره قاجار از وجود دو کاروانسرای درون‌شهری خرم‌آباد بیشتر نام برده شده، موسوم به شاه‌عباسی در شرق پل گپ که پس از مرمت توسط مظفرالملک به کاروانسرای محسنیه مشهور شد و اکنون به طور کامل ویران شده و اثری از آن بر جای نمانده و کاروانسرای میرزا سید رضا در میدان گپ خرم‌آباد.
بانی کاروانسرای میرزا سید رضا، میرزا سید رضا حسینی تفرشی بوده که در سال ۱۲۹۵ (احتمالاً) آن را بنا کرده است.
کاروانسرای میرزاسیدرضا در بافت قدیمی شهر خرم‌آباد به‌دلیل قرارگرفتن در مسیر خروجی شهر به سمت شهرهای غربی در این منطقه بنا شده و در آن روزگار پذیرای کاروان‌ها و قافله‌های مختلف بوده است.
طبق نظر باستان‌شناسان لرستانی میرزا سیدرضا از اهالی تفرش بوده که در زمان حضور در خرم‌آباد این کاروانسرا را احداث کرده و محلی برای اطراق میهمانان و عشایر کوچرو و همچنین محلی برای اجرای آیین‌های سنتی و عزاداری مردم شهر در آن دوره بوده است.
معماری بازار زرگران
این کاروانسرا شامل دو راسته بازار با جهات شمالی‌جنوبی و شرقی‌غربی و به‌صورت سرپوشیده بوده که نقطه اتصال این دو راسته به باراندازی بدون سقف ختم می‌شود. مساحت این کاروانسرا نزدیک به سه هزار متر مربع بوده که که داری دو در ورودی در ضلع شمالی و جنوبی و با چشم‌اندازی رو باز در گذشته دارای ۷۲ حجره بوده و در حال حاضر حدود ۶۷ حجره از آن باقی مانده است.
سرگذشت کسبه این کاروانسرا
این کاروانسرا در طول حیات خود سرنوشت‌های مختلفی را تجربه کرده، در زمانی راسته‌های آن، محل کسب سراجان، برزگران، آهنگران و خیاطان و در زمانی هم سربازخانه قشون دولتی در عهد پهلوی دوم بوده است.
سرانجام در سال ۱۳۵۳ مرحوم ساکی شهردار وقت خرم‌آباد با تملک حجره‌های داخل کاروانسرا، نسبت به مرمت و احیای این کاروانسرا اقدام کرد. بعد از مرمت این بنای تاریخی حجره‌های دو راسته آن را به زرگران شهر اختصاص داد و حجره‌های داخل بارانداز را در اختیار قالی و عتیفه فروشان واگذار کرد. اما به‌مرور زمان زرگران مابقی حجره‌ها را تملک کردند، این گونه بود که به بازار طلافروشان معروف شد.
این بنای تاریخی در ۱۶ شهریورماه سال ۱۳۷۶ به شماره ۱۹۲۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
* گزارش از یعقوب دالوند مسئول روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان
انتهای پیام/
