رائد ناصری، معاون میراث فرهنگی ایلام در یادداشتی نوشت: تصاویر برجای مانده از جام ارجان بهبهان نمونه بسیار ارزشمندی از الگوی ورزشی بومی محلی رایج در میان اقوام ایلامی بوده است، در این اثر باستانی تصاویری از بازی پلان امروزه در میان مردم منطقه رایج است نشان داده است بازی پلان نیز از جمله بازی‌هایی است که سابقه‌ای طولانی در بین مردم استان دارد.

در این بازی شرکت‌کنندگان به صورت تیمی و در قالب دو تیم در مقابل هم قرار می‌گیرند، در این بازی نفرات هر تیم می‌توانند یک نفر هم باشد که بازی بین دو نفر و در قالب دو تیم انجام شود این بازی را بیشتر مردان در گروه‌های سنی مختلف انجام می دهند.

نحوه انجام این بازی بدین گونه است که سه سنگ عمود به فاصله ۱۰ تا ۱۵ متر از سه سنگ عمود به ارتفاع تا۴۰سانتی‌متر که حالت مستطیل هم دارند به فاصله تاحدود یک متر به صورت عمودی قرار می‌دهند یکی از دو تیم به قید قرعه آغازگر بازی می‌شود، نفرات تیم آغازگر به ترتیب باید یک سنگ به سمت سنگ‌های چیده شده تیم مقابل پرتاب کنند، اگر بازیکنی توانست با پرتاب سنگ به یکی از سنگ‌های عمودی حریف بزند و آن را از حالت عمودی خارج کند، می‌تواند به عنوان جایزه سنگ دیگری را پرتاب کند اگر این بازیکن توانست سنگ دیگر را بزند دوباره جایزه می‌گیرد چنانچه او در ادامه نتوانست سنگ باقی مانده را بزند نفر بعدی تیم، سنگ را پرتاب می‌کند به همین ترتیب نفرات تیم سنگ‌های خود را پرتاب می‌کنند اگر تیم پرتاب‌کننده بتواند هرسه سنگ را بزند سه امتیاز گرفته و دوباره سنگ‌ها را به صورت عمودی قرارداده و بازی از نو شروع می‌شود.

اگرچنانچه تیم شروع‌کننده توانست فقط یک سنگ را بزند و یا اصلاً نزند تیم مقابل سنگ پرتاب می‌کنند و همان وضعیت برای تیم مقابل نیز وجود دارد، در این بین اگر تیم آغازگر بتواند یک یا دو سنگ را بزند به ازای هرسنگ‌زده شده یک امتیاز محسوب می‌شود و بازی را تیم برنده از نو آغاز می‌کند.

در این بازی و در هنگام پرتاب سنگ از سوی بازیکن، اگر سنگ به یکی از سنگ‌ها اصابت کند و تکان بخورد و یا به حالت نیمه خوابیده در بیاید بازیکنان صدایی را از خود در می‌آورند، اگر افراد تیم پرتاب‌کننده زودتر این صدا را در بیاورند سنگ بایدزده شده قلمداد شود ولی اگر تیم مقابل زودتر صدا در آورند، اگر چنانچه سنگ از حالت عمودی تا حدودی خارج شود به حالت اولیه  بر می‌گردانند و یا می‌گویند: «په ل خومان له خوه‌مان» (پل سنگ‌ایستاده خودمان از آن خودمان است).

پیش از آغاز بازی توسط دو سردال (سردار) بازی اعلام می‌شود که اگر امتیازات یک تیم به ۲۰ یا بیشتر برسد تیم بازنده باید جریمه شود که معمولاً جریمه هم بصورت سوار شدن تا مسافتی تعیین شده می‌باشد، می‌برند و به محل بازی برمی گردانند.

این بازی بیشتر در فصل بهار و تابستان برگزار می‌شود بزرگان اعتقاد دارند که بازی حال وهوایی نیایش گونه داشته و پلان باعث بارش باران می‌شود.

نه رگ ( narg): وقتی سه سنگ عمودی یکی از دو تیم توسط بازیکنان تیم دیگر بیفتد در حالی که سه سنگ آن تیم هنوز بصورت‌ایستاده قرار داشته باشد در اصطلاح بازی می‌گویند، یک نه رگ به نفع تیم برنده است برای شروع مجدد بازی دیگر جای دو تیم عوض نمی‌شود و افراد تیم برنده به عنوان تیم پیروز ابتدا سنگ پرتاپ می‌کنند. (نه رگ: یک امتیاز کامل).

په ل( pal)سنگ: سنگی که در این بازی به صورت عمود قرار داده می‌شود.

پلان( palan): بازی با سنگ و پرتاب سنگ به سمت سنگ عمود قرار داده شده است.

برای انجام بازی پلان نیاز به دو تیم یک یا چند نفری و یک نفر به عنوان داور و تعداد شش عدد سنگ صاف تقریباً ۴۰سانتی برای هدف پرتاب و تعدادی سنگ گرد به وزن تقریبی ۵۰۰ تا۱۰۰۰ گرم برای پرتاب است. این بازی در طبیعت و در مکان‌های صاف وهموار که دارای سنگ‌های ریز و درشت برای نصب و پرتاب است انجام می‌شود، زمینی که بازی پلان برروی آن صورت می‌گیرد باید دارای خاک تقریباً نرم باشد تا از انحراف مسیر سنگ‌های پرتابی بعد از برخورد با زمین کاسته شود.

احیای ورزش‌ها و بازی‌های بومی محلی و بسط و توسعه آن‌ها در غنی کردن فرهنگ بومی از یک سو و پرکردن اوقات فراغت به ویژه در زندگی روستایی که آمادگی‌های عمومی جسمانی را تقویت می‌کنند از ارزش‌های قابل توجهی برخوردار است.

بازی پلان از بعد اجتماعی باعث افزایش شور و نشاط و همبستگی و اتحاد بین مردم مناطق مختلف استان و همچنین باعث ایجاد محیطی پراز دوستی و نشاط بین افراد شرکت‌کننده در بازی و تماشاگران می‌شود همچنین باعث افزایش قدرت بدنی و چابکی افراد جامعه و ایجاد حس رقابت در بین آن‌ها می‌شود از بعد اقتصادی برخورد سنگ با زمین در حین بازی باعث ایجاد شکاف درلایه‌های بیرونی زمین شده و کارکردی شبیه شخم زدن زمین دارد. همچنین باعث خرد شدن سنگ‌های موجود در زمین‌های کشاورزی محل بازی در اثر برخورد با هم وجمع شدن آن‌ها در یک نقطه از زمین می‌شود.

از بعد فرهنگی این بازی باعث زنده نگه‌داشتن سنت‌ها وآداب و رسوم بکار رفته در بازی وانتقال این آداب و رسوم به نسل‌های بعدی می‌شود، همچنین چون در انجام این بازی از لغات و واژه‌های اصیل استفاده می‌شود در حفظ و صیانت از زبان اصیل کردی مؤثر و مفید است. این بازی مضمونی نیایشی داشته و در زمان‌های قدیم در طلب باران و در زمان خشکسالی و نباریدن باران همراه با دعا و نیایش انجام می‌گرفته است و در اعتقادات و باورهای مردم بعد از انجام این بازی حتماً باران شروع به باریدن می‌کرده است.

انتهای پیام/