محسن توسلی در یادداشتی نوشت: پیادهروی اربعین در سالهای اخیر بهعنوان یک پدیده اجتماعی، فرهنگی و گردشگری مورد توجه جدی پژوهشگران علوم انسانی، مطالعات فرهنگی و گردشگری قرار گرفته است. این مراسم که هر سال در فاصله میان دهم تا بیستم ماه صفر در عراق برگزار میشود، با حضور بیش از بیست میلیون زائر از دهها کشور جهان، نهتنها بزرگترین مراسم مذهبی شیعیان، بلکه به اذعان نهادهای بینالمللی، بزرگترین اجتماع انسانی خودجوش در عصر معاصر است؛ پدیدهای که ابعاد گردشگری آن نیازمند بررسی تخصصی است.
در ادبیات گردشگری، پیادهروی اربعین در دستهبندی «گردشگری مذهبی» قرار میگیرد، اما خصوصیت منحصربهفرد آن در ساختار غیرمتمرکز، داوطلبمحور و مردمنهاد آن است. برخلاف بسیاری از رویدادهای گردشگری جهان که تحت مدیریت رسمی و با رویکردهای اقتصادی برنامهریزی میشوند، اربعین نمونهای زنده از گردشگری مشارکتی و ارزشمحور است. مسیرهای پیادهروی، بهویژه مسیر نجف تا کربلا، به طول تقریبی ۸۰ کیلومتر، تبدیل به یک شبکه خدماتی گسترده شدهاند که بهصورت داوطلبانه توسط مردم عراق و زائران سایر کشورها اداره میشود.
از منظر جامعهشناختی، پیادهروی اربعین نمونهای منحصر بهفرد از بازتولید هویت جمعی، بازسازی معنوی فردی و تقویت همبستگی بینفرهنگی است. در فضایی که در آن نژاد، ملیت، زبان و طبقه اجتماعی کمرنگ میشود، اربعین بستری برای تجربه زیسته مشترک و شکلگیری سرمایه اجتماعی فراملی فراهم میآورد. این تجربه، با عبور از مرزهای مرسوم گردشگری دینی، زمینهساز نوعی زائر-گردشگری معنوی است که در آن سفر، نه صرفاً برای زیارت، بلکه برای مشارکت در یک آیین جهانی صورت میگیرد.
از سوی دیگر، این رویداد ظرفیتهای بینظیری برای گردشگری پایدار و فرهنگی ایجاد کرده است. الگوی مصرف در این مراسم برخلاف الگوهای توریسم تجاری، بر پایه قناعت، بخشش، و تعامل اجتماعی استوار است و به جای مصرفگرایی، بر اقتصاد مشارکتی غیرپولی و شبکهای از خدمات رایگان متکی است. این موضوع، فرصتهای مطالعاتی فراوانی را در حوزههای اقتصاد مشارکتی، مدیریت بحران، برنامهریزی شهری موقت، و سیاستگذاری فرهنگی فراهم کرده است.
در مجموع، پیادهروی اربعین را باید فراتر از یک مناسک مذهبی، بهعنوان یک پدیده کلان فرهنگی-اجتماعی با ابعاد بینالمللی و گردشگری مورد مطالعه قرار داد. توجه نهادهای علمی و بینالمللی به ابعاد فرهنگی، ارتباطی، و توریستی این مراسم، میتواند بستری برای تقویت دیپلماسی فرهنگی و شناخت دقیقتر از ظرفیتهای مغفول گردشگری معنوی در جهان اسلام فراهم آورد.
انتهای پیام/
نظر شما