هانی رستگاران، روزنامه نگار و پژوهشگر فرهنگ‌عامه در یادداشتی نوشت: در تاریخ بشریت، نام‌هایی درخشان‌اند که هیچ‌گاه غبار فراموشی بر آن‌ها نمی‌نشیند. در میان همه این نام‌ها، حضرت محمد مصطفی (ص)، پیامبر خاتم، جایگاهی ممتاز دارد؛ او که خداوند درباره‌اش فرمود: «وَما أَرسَلناکَ إِلّا رَحمَةً لِلعالَمین»؛ رحمت او نه برای قبیله‌ای خاص، بلکه برای همه جهانیان بود. امروز که سالروز رحلت جانسوز اوست، دل‌های مؤمنان در اندوه فرو می‌رود و چشم‌ها اشک‌بار می‌شود، اما در همان حال، روح و جان امت اسلامی بار دیگر با یاد مناقب و سیره او زنده می‌گردد.

رحلت رسول الله، نقطه عطفی در تاریخ اسلام بود. او پیامبری بود که مردمان پراکنده و گرفتار جاهلیت را به امت واحده بدل ساخت؛ قبیله‌هایی را که سالیان دراز بر سر آب و خاک درگیر بودند، با کلام خداوند گرد هم آورد و اخوت اسلامی را جایگزین دشمنی‌ها کرد. این یکپارچگی بزرگ‌ترین میراث پیامبر برای امت اسلامی بود. اگر امروز جهان اسلام با همه تفاوت‌های فرهنگی و قومی، هنوز خود را ذیل نام اسلام تعریف می‌کند، به برکت همان وحدتی است که محمد (ص) بنیاد نهاد.

زندگی پیامبر (ص) آیینه تمام‌نمای فرهنگ بود. او نشان داد که ایمان و دیانت در زندگی روزمره معنا می‌یابد. در رفتار با مردم، در گفتار صادقانه، در احترام به کودکان و در پاسداشت عهد و پیمان، همه‌جا تجلی فرهنگ اسلامی و اخلاقی را به نمایش گذاشت. چنان‌که خود فرمود: «إِنَّما بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الأَخلاق»؛ من برانگیخته شدم تا مکارم اخلاق را به کمال رسانم.

از کودکی تا پایان عمر، پیامبر نمونه امانت‌داری بود. پیش از بعثت، اهل مکه او را «محمد امین» می‌خواندند؛ زیرا هرگز خیانت در امانت از او ندیدند. همین صداقت و اعتماد بود که بعدها مردم را آماده شنیدن پیام وحی ساخت. او قرآن را نه‌فقط با زبان، بلکه پیش از آن با رفتار خود به مردم نشان داد.

یکی از بزرگ‌ترین منقبت‌های پیامبر، نگاه او به علم و دانش بود. نخستین آیات وحی با «اقرأ» آغاز شد؛ بخوان! این پیام آغازین، نشانگر فرهنگی است که دانستن را پایه سعادت می‌داند. پیامبر بارها فرمود: «طَلَبُ العِلمِ فَریضَةٌ عَلی کُلِّ مُسلِمٍ وَ مُسلِمَةٍ»؛ طلب علم بر هر مرد و زن مسلمان واجب است. او در جامعه‌ای که سواد اندک بود، نه‌تنها خواندن و نوشتن را ترویج کرد، بلکه علم را چراغ راه انسان دانست.

مهربانی و عطوفت او بی‌نظیر بود. قرآن درباره‌اش می‌گوید: «وَإِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیم». در مدینه، کودکان گرد او جمع می‌شدند و او با محبت به آنان سلام می‌کرد. با یتیمان می‌نشست، دست بر سرشان می‌کشید و دل‌شان را شاد می‌ساخت. درباره مهربانی با یتیم فرمود: «أَحَبُّ البُیوتِ إِلَی اللَّهِ بَیتٌ فیهِ یَتیمٌ مُکرَم»؛ محبوب‌ترین خانه نزد خدا خانه‌ای است که در آن یتیمی گرامی داشته شود. این آموزه‌ها نه صرفاً سفارش اخلاقی، بلکه نهادینه‌کردن یک فرهنگ انسانی و اجتماعی بود.

در عرصه سیاست و اجتماع، پیامبر نمونه عدالت و گذشت بود. در روز فتح مکه، وقتی قریشیان بیم انتقام داشتند، او با بزرگواری بی‌مانند فرمود: «اذهبوا فأنتم الطلقاء»؛ بروید، همه شما آزادید. این جمله نه‌تنها بخشش دشمنان، بلکه پایه‌گذاری فرهنگی بود که بر عفو و همزیستی استوار است.

اما آنچه امروز در سالروز رحلت او بیش از همه باید به آن اندیشید، پیام وحدت و یکپارچگی جهان اسلام است. پیامبر در طول ۲۳ سال رسالت خود، مسلمانان را با رشته ایمان و برادری به هم پیوند زد. او فرمود: «المُؤمِنُ لِلمُؤمِنِ کَالبُنیانِ یَشُدُّ بَعضُهُ بَعضًا»؛ مؤمن برای مؤمن چون بنایی است که اجزایش یکدیگر را استوار می‌سازند. اگر امت اسلامی امروز از این فرهنگ نبوی فاصله گرفته و گرفتار تفرقه و اختلاف شده است، بازگشت به همان سیره وحدت‌آفرین می‌تواند راهگشا باشد.

رسول خدا (ص) فرهنگی بنا نهاد که پایه‌های تمدنی عظیم بر آن استوار شد. او امت را به دانایی فراخواند، اخلاق را اساس جامعه ساخت، عبادت را با مسئولیت اجتماعی گره زد و سیاست را با کرامت انسانی آمیخت. این فرهنگ جامع، همان است که می‌تواند انسان معاصر را از بحران‌های اخلاقی و معنوی نجات دهد.

امروز جهان اسلام بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازخوانی مناقب پیامبر است. در روزگاری که خشونت و افراطی‌گری چهره‌ای زشت از دین به نمایش گذاشته‌اند، باید به یاد آورد که پیامبر رحمت فرمود: «لا یُؤمِنُ أَحَدُکُم حَتّی یُحِبَّ لِأَخیهِ ما یُحِبُّ لِنَفسِه»؛ هیچ‌یک از شما ایمان نمی‌آورد مگر آنکه آنچه برای خود می‌پسندد، برای برادر دینی‌اش نیز بپسندد. این سخن، بنیاد فرهنگ همزیستی و عدالت است.

رحلت پیامبر اکرم (ص) نه پایان راه، بلکه آغاز مسئولیت امت بود؛ مسئولیتی که در حفظ دین، پاسداری از اخلاق و استمرار فرهنگ نبوی خلاصه می‌شود. اگر امروز مسلمانان بخواهند نام پیامبر رحمت را زنده نگاه دارند، باید در زندگی فردی و اجتماعی خویش به سیره او عمل کنند؛ با محبت زیستن، با صداقت گفتن، با عدالت رفتار کردن و با علم و دانایی گام برداشتن.

سالروز رحلت رسول خدا، فرصتی است برای تجدید پیمان با آن آموزگار رحمت و اخلاق؛ فرصتی برای بازگشت به فرهنگ وحدت و یکپارچگی که او بنیان نهاد. به یاد بیاوریم که او چراغی بود که هرگز خاموش نمی‌شود؛ چراغی که فروغ آن هنوز راه‌های تاریک انسان را روشن می‌سازد.

انتهای پیام/