میراث آریا: عمارت تاریخی فکری در اواخر دوره قاجار به همت عبدالواحد فکری، از بازرگانان سرشناس بندرلنگه که اصالتی بستکی داشت، بنا شد. خانه فکری نهتنها محل زندگی خاندان فکری، بلکه مرکز تجارت و بازرگانی آنان نیز بود. از همینرو در طراحی آن، دو بخش اندرونی و بیرونی برای تفکیک فضای خانوادگی و پذیرایی از مهمانان و بازرگانان پیشبینی شده است.
خانه فکری با مساحتی بیش از ۳۴۰۰ مترمربع و زیربنای حدود ۱۲۰۰ مترمربع بر روی سکویی به ارتفاع پنج متر از سطح زمین ساخته شده است. این ارتفاع در کنار وجود پنج بادگیر و راهروهای تو در تو، تهویهای طبیعی و دلپذیر در فضای داخلی پدید آورده است؛ تدبیری هوشمندانه برای مقابله با گرما و رطوبت اقلیم جنوبی.
مصالح اصلی بنا شامل سنگ، ساروج و گچ است و در سقفها از چوب چندل آفریقایی، حصیرهای بافتهشده از برگ درخت خرما و نی با پوشش کاهگل استفاده شده است. ترکیب این عناصر، افزون بر دوام، زیبایی و هماهنگی کمنظیری با طبیعت پیرامون به بنا بخشیده است.
طراحی و اجرای خانه فکری به دست استاد محیالدین استادی، معمار محلی زبردست از اهالی محله بلوکی بندرلنگه انجام شد.
خانه فکری با نقشهای مستطیلشکل و جهتگیری شمالی ـ جنوبی ساخته شده و شامل سه بخش اصلی است: بخش بیرونی، اندرونی و خدماتی.
ورودی اصلی بنا در ضلع جنوبی قرار دارد و از طریق چند پله، بازدیدکننده را به اتاقک ورودی و سپس به حیاط بیرونی هدایت میکند. این حیاط با سه باغچه در امتداد شرقی ـ غربی، فضایی دلانگیز برای پذیرایی از مهمانان فراهم میکرده است. در ضلع شمالی حیاط، سه اتاق بزرگ در امتداد هم واقعاند که اتاق مرکزی با ایوانی ستوندار و راهروهایی در اطرافش، یکی از زیباترین بخشهای خانه محسوب میشود.
در مقابل اتاق مرکزی ایوانی با ستونهای باریک و بلند دیده میشود که جلوهای از شکوه و ظرافت معماری جنوبی است. پنج بادگیر مرتفع، هرکدام با ابعاد دو در دو متر، در بالای بام قرار گرفتهاند تا جریان هوا را از جهتهای مختلف به درون فضا هدایت کنند. برای استحکام بادگیرها، تیرکهای چوبی در اضلاع آن به کار رفته تا در برابر بادهای تند جنوبی مقاومت داشته باشند.
در بخش شمالی عمارت، حیاط اندرونی با ابعادی حدود ۱۷ در ۱۷ متر جای گرفته است. در مرکز آن حوض بزرگی قرار دارد که در گویش محلی «مسنی» نامیده میشود. اطراف حیاط را ستونهای منظم و اتاقهای متعدد احاطه کردهاند. تالار بزرگ شمالی با دو بادگیر مستطیلی شکل، قلب این بخش است و جریان هوای خنک را از میان درگاهها و روزنهها به تمام اتاقها منتقل میکند. ارتفاع بادگیرها و تناسب دقیق اجزای بنا موجب شده تا در هر فصل، هوایی مطبوع در عمارت برقرار باشد.
در دو سوی حیاط اندرونی، ردیف اتاقهای کوچکتری با عرض داخلی حدود دو متر ساخته شده که کاربریهای متنوعی داشتهاند. برخی از آنها محل اقامت خدمتکاران یا انبار بوده و در گوشه شمالشرقی نیز بادگیری الحاقی برای تهویه بهتر ساخته شده است.
در غرب عمارت، بخشی مجزا با دو حیاط بزرگ و فضاهایی همچون آشپزخانه و اصطبل ایجاد شده که از طریق درگاهی به حیاط اصلی متصل میشود. این طراحی کاربردی، نظم و کارکرد دقیق زندگی روزمره در خانههای اعیانی جنوب را نشان میدهد.
نمای ورودی خانه فکری با قاببندیها و قوسهای جناغی تزئین شده و در دو سوی آن پشتبندهایی برای استحکام و زیبایی به کار رفته است. این قوسها و طاقنماها، علاوه بر جلوه بصری، باعث کاهش فشار باد و تابش مستقیم آفتاب میشوند. سطح دیوارهای حیاط نیز با نقوشی الهامگرفته از فرم لنگر کشتیها تزیین شده؛ نمادی از پیوند عمیق مردم بندرلنگه با دریا و تجارت دریایی.
چشمانداز و هماهنگی با محیط و ارزش فرهنگی و تاریخی
خانه فکری نهتنها بنایی تاریخی، بلکه بخشی از سیمای فرهنگی بندرلنگه است. قرارگیری آن در مجاورت دریا و باغهای قدیمی، منظرهای باشکوه به وجود آورده که در گذشته از دور نیز جلوهای خاص داشته است. بادگیرهای مرتفع، همچون برجهایی بادی، از دوردستها قابل مشاهدهاند و نشانهای از معماری هوشمند جنوب ایران بهشمار میروند.
این عمارت نمونهای کامل از زیباییشناسی بومی، مهندسی اقلیمی و ذوق هنری مردم جنوب است؛ بنایی که در عین سادگی، جزئیاتی دقیق و حسابشده دارد.
خانه فکری امروز نهتنها یادگار شکوه بازرگانان بندرلنگه در عصر قاجار، بلکه الگویی زنده از دانش بومی و معماری سازگار با اقلیم است. بادگیرهای آن روایتگر مبارزه انسان با گرما و رطوبتاند؛ تالارها و ایوانهایش نشانگر روح مهماننوازی و تعامل فرهنگی مردم این سرزمین است.
ثبت ملی این عمارت در سال ۱۳۷۵ گامی مهم برای حفظ هویت تاریخی و معماری منطقه بود. امروزه این بنا یکی از مقاصد گردشگری مهم بندرلنگه به شمار میرود و هر ساله گردشگران داخلی و خارجی برای بازدید از این شاهکار معماری جنوبی به آن قدم میگذارند.
عمارت فکری با گذر بیش از یک قرن، همچنان استوار و زنده است؛ روایتی از روزگاری که باد، نور و انسان در کنار هم خانهای ساختند که نهتنها پناهی در برابر گرما، که نمادی از فرهنگ، خلاقیت و زندگی در سواحل خلیجفارس است.
انتهای پیام/
نظر شما