محمدرضا جلالیان، مسئول بخش آینهکاری حرم مطهر امام رضا(ع)، در گفتوگو با خبرنگار میراثآریا با تبریک ثبتجهانی پرونده «هنر آینهکاری در معماری ایرانی» در یونسکو، این رخداد را «نقطه عطفی در شناساندن ظرفیتهای هنرهای سنتی ایران» توصیف کرد و گفت: آینهکاری حرم امام رضا(ع) از نظر تنوع نقوش و دقت اجرا در جهان کمنظیر است. در این مجموعه میتوان طیف کاملی از طرحها شامل انواع گره، شاهگره و نقوش اطلسی را مشاهده کرد. تفاوت اصلی آینهکاری حرم با سایر اماکن در این است که استفاده از موتیفها و گلوبَرگ فرنگی در آن به حداقل رسیده است.
او با اشاره به ویژگیهای فنی آئینههای بهکاررفته افزود: مرغوبترین آینههای نقرهای در حرم استفاده میشود؛ آینههایی با دولایه رنگ که مانع نفوذ رطوبت و سیاهشدن سطح میشود. نقرهبودن این آئینهها هم شفافیت و هم کیفیت انعکاس نور را بهطور چشمگیری افزایش میدهد.
جلالیان یکی از خاصترین نمونههای آینهکاری چند دهه اخیر را مربوط به رواق شیخ طوسی دانست و اظهار کرد: در این رواق که محل برگزاری عقد زوجهای جوان است، حجم گستردهای از نقوش اطلسی و شرشره کار شده و حتی آئینهها تا یکونیم و دو میل برش خوردهاند تا سطحی برفکی ایجاد شود. این تکنیک باعث میشود رنگهای تیره لباسها جذب نور را مختل نکند و انعکاس و بارش نور به حداکثر برسد.
او با تاکید بر توانمندی حیرتآور استادکاران سنتی گفت: آینهکاریهای رواق دارالسیاده و دارالسعاده قدمتی چشمگیر دارند. آنچه شگفتانگیز است این است که استادان گذشته بدون ابزارهای کامپیوتری توانستهاند گرهها و شاهگرهها را با دقتی بینظیر، پرکار و ریز اجرا کنند.
مسئول آینهکاری حرم، قدیمیترین اثر موجود را متعلق به دارالحفاظ با قدمتی بیش از ۱۵۰ سال معرفی کرد و افزود: رویه اصلی ما در مرمت، حفظ حداکثری آئینههای قدیمی است و تنها زمانی که آسیبها شدید باشد، قطعات به موزه حرم منتقل میشود. در مرمت دارالحفاظ دقیقا همان شیوه سنتی پیشینیان را احیا کردیم: استفاده از کاغذ و موم عسل در پشت آینهها؛ رویکردی که اصالت اثر را تضمین میکند.
او ریشه طرحهای هندسی و گرههای آینهکاری را «برساخته از معنا و تجربه قدسی» دانست و تصریح کرد: زائر پیش از ورود باید غرور و منیت را کنار بگذارد. آینهکاری که تصویر را بهصورت شکسته بازتاب میدهد، نمادی از همین شکستن منیت است. به همین دلیل طرحها عمدتا هندسیاند و همه مراحل از ترسیم و کارشناسی تا نمونهزنی و اجرای نهایی با دقت انجام میشود.
جلالیان درباره نورپردازی نیز توضیح داد: نوع نور در جلوه آینهکاری تعیینکننده است. برخی فضاها نیازمند نور مهتابی و برخی نور آفتابی هستند. حتی انتخاب کفپوشها همچون فرش کرم یا سنگ روشن میتواند انعکاس نور را افزایش دهد و به پویایی فضایی کمک کند.
او در تحلیل دورهبندی آئینهها اظهار کرد: از حدود ۶۰ تا ۷۰ سال پیش، آینهها بهصورت شیت و دارای موج بودند؛ اما حدود ۵۰ سال قبل آئینههای فلوت و بدون موج وارد عرصه شدند. نمونه بارز آینهکاری شیت و جیوهدستی را در بدنه رواق شیخ بهایی میبینیم و در رواق دارالولایه از آئینههای فلوت اولیه استفاده شده است. ضخامت استاندارد آینهکاری نیز معمولاً یک تا دو میل است.
وی درباره فلسفه استفاده از شیشههای رنگی گفت: در بیشتر نقاط، شیشههای رنگی برای زیبایی استفاده میشود؛ اما در فضاهای مقبره، مانند رواق شیخ بهایی، از شیشه مشکی بهره گرفته شده است.
جلالیان در جمعبندی تاکید کرد: آینهکاری حرم مطهر امام رضا(ع)، ترکیبی است از مهارت، دقت، خلاقیت و ارزشهای معنوی که نسلها توسط استادان ایرانی حفظ شده است. هر قطعه آئینه بازتابی از تاریخ، مهارت هنرمند و پیوند عمیق میان هنر و معنویت است و نشان میدهد چگونه یک هنر اصیل ایرانی توانسته در فضای قدسی حرم، هم زیبایی خلق کند و هم تجربهای روحانی برای زائران رقم بزند.
انتهای پیام/
نظر شما