محمدرضا طالبی، مسئول نمایندگی میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی شهرستان جاجرم در یادداشتی نوشت: هنر صخرهای دربردارنده نخستین نشانههای حس زیباشناختی، باورها، معیشت و جهانبینی انسانهای اولیه است و به همین دلیل، از مهمترین شاخههای هنرهای تجسمی محسوب میشود.به طور کلی، هنر صخرهای به دو دسته اصلی «سنگنگارهها» و «رنگیننگارهها» تقسیم میشود. سنگنگارهها شامل نقوشی هستند که با ابزارهای ابتدایی بر سطح سنگ کنده شدهاند و رنگیننگارهها به آثاری اطلاق میشود که با استفاده از رنگهای طبیعی بر دیوارهها و سطوح سنگی ایجاد شدهاند. هر دو شیوه، اسناد بصری ارزشمندی از زیست انسانی در دورههایی هستند که هنوز خط و نوشتار به شکل امروزی شکل نگرفته بود.
در این میان، سنگنوشتههای جربت بهعنوان یکی از شاخصترین محوطههای هنر صخرهای در شمالشرق ایران، جایگاهی ویژه دارند. این مجموعه شامل بیش از یکصد تختهسنگ در اندازهها و ابعاد مختلف است؛ از بلوکهای بزرگ چند تنی گرفته تا قطعات کوچکتر که در امتداد یک دره سیلابی و در کف آن پراکنده شدهاند. سطح اغلب این سنگها دارای پسزمینهای تیره و متمایل به مشکی است که بر اثر رسوبگذاری طولانیمدت و تأثیر عوامل جوی شکل گرفته و بستری مناسب برای ایجاد نقوش فراهم کرده است.
نقشمایههای مشاهدهشده در این مجموعه، تنوع چشمگیری دارند و شامل نقوش انسانی، حیوانی، گیاهی، اشکال هندسی، علائم و نشانهها، تصاویر ابزار و وسایل مورد استفاده مردمان گذشته و همچنین کتیبههایی به زبانهای عربی و فارسی هستند. در میان این نقوش، بیشترین فراوانی به تصاویر حیوانی اختصاص دارد؛ تصاویری که برخی از آنها به گونههایی منقرضشده یا در حال انقراض تعلق دارند. نقشهایی از کل و بز، قوچ و میش، شتر دوکوهانه یا باختری، گاومیش، خارپشت و حتی چندین نقش یوزپلنگ در این محوطه دیده میشود. حضور یوزپلنگ در میان این نقوش، گواه روشنی بر زیستبوم مناسب این منطقه در گذشته برای این گونه کمیاب و ارزشمند است.
سنگنوشتههای جربت را میتوان نوعی «بیوگرافی تصویری» از طبیعت و انسان دانست؛ کتابی سنگی و مصور که اطلاعاتی گسترده درباره تنوع جانوری، شرایط اقلیمی، شیوه معیشت، باورها و حتی سیر تحول فرهنگی ساکنان این سرزمین ارائه میدهد. بر اساس مطالعات تطبیقی و استناد به نزدیکترین محوطههای همدوره، قدمت این آثار از هزاره ششم پیش از میلاد آغاز شده و تا دوره معاصر ادامه مییابد؛ موضوعی که تداوم حضور و تعامل انسان با این محیط را در طول هزاران سال نشان میدهد.
این مجموعه ارزشمند در روستای جربت از توابع بخش سنخواست شهرستان جاجرم واقع شده و در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ به شماره ۲۴۶۶۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. سنگنوشتههای جربت نهتنها میراثی گرانبها برای خراسان شمالی، بلکه بخشی از حافظه تاریخی و فرهنگی ایران و جهان به شمار میآیند؛ میراثی که حفاظت، پژوهش و معرفی شایسته آن، ضرورتی انکارناپذیر است.
انتهای پیام/
نظر شما