محمدرضا پهلوان کارشناس حوزه میراثفرهنگی و موزهداری در یادداشتی نوشت: پیشبینی آینده، همواره از مهمترین دغدغههای بشر بوده است. انسان، متناسب با سطح دانش، نگرش و باورهای خود، آینده را ترسیم میکند. اگر این تصویرسازیها بر پایه تخصص، علم و تحلیل باشد، میتواند به واقعیت نزدیک شود؛ در غیر این صورت، در حد تخیل باقی میماند. آنچه در این میان نقش تعیینکننده دارد، میراث فرهنگی و تاریخی جوامع است که چونان شواهدی عینی، مسیر آیندهنگری را شفافتر و قابل اتکاتر میسازند.
شورای بینالمللی موزهها (ICOM) از سال ۱۹۹۷، در آستانه روز جهانی موزهها (۱۸ می)، با انتخاب شعاری سالانه، نقشهراه فعالیت موزهها را ترسیم میکند. شعار سال ۲۰۲۵ با عنوان «آینده موزهها در جوامعی که بهسرعت در حال تغییر هستند.» بیانگر لزوم بازاندیشی در نقش موزهها در مواجهه با تحولات شتابنده اجتماعی، فرهنگی، فناوری و زیستمحیطی است.
موزهها امروزه تنها مکانهایی برای نگهداریاشیا و روایت گذشته نیستند؛ بلکه به نهادهایی زنده، پویا و آیندهساز بدل شدهاند. آنان باید پاسخگوی نسل جدید مخاطبان باشند؛ نسلی که در فضای دیجیتال پرورش یافته، ارزشمحور است و انتظاراتی فراتر از نمایش صرفاشیا دارد. این نسل به دنبال تجربه، مشارکت، معنا و تعامل دوسویه با نهادهای فرهنگی است.
در این بستر، موزهها میتوانند نقش مؤثری در تحقق توسعه پایدار ایفا کنند؛ نقشی که فراتر از آموزش و حفاظت از میراث فرهنگی است. موزهها با بهرهگیری از فناوریهای نوین، بهویژه هوش مصنوعی، میتوانند تجربه بازدید را شخصیسازی کرده، روایتی جذابتر از آثار ارائه دهند و در فرایند آموزش، قصهپردازی، تحلیل دادهها، مستندسازی، مرمت و حتی بازآفرینی آثار مشارکت فعال داشته باشند.
در عصر تحولات دیجیتال، اگر موزهها از این فرصت بهره نگیرند، بهتدریج از جریان تحول جهانی عقب خواهند ماند. آینده موزه، وابسته به توان آن در سازگاری با تغییرات محیطی و اجتماعی و بهرهگیری هوشمندانه از فناوریهایی مانند واقعیت افزوده، واقعیت مجازی و پلتفرمهای تعاملی است.
در کشورهای توسعهیافته، موزهها به رکن اصلی صنعت گردشگری فرهنگی بدل شدهاند. برخی شهرها به واسطه موزههای خود هویت یافتهاند و حتی به «شهر-موزه» معروف شدهاند. این الگو، نقش موزه را از یک نهاد صرفاً نگهدارنده به عاملی در ارتقای جایگاه فرهنگی، هویتی و اقتصادی شهرها و کشورها ارتقا داده است.
از سوی دیگر، پیوند میان فرهنگ، هنر و توسعه پایدار امری اجتنابناپذیر است. اگر این پیوست فرهنگی در تمامی برنامههای توسعهای لحاظ شود، میتواند بستر مناسبی برای شکوفایی اقتصاد گردشگری، رشد فرهنگی و پایداری اجتماعی فراهم آورد. موزهها به عنوان بازتابدهنده هویت و حافظان حافظه تاریخی، نقشی محوری در تحقق این اهداف دارند.
ایران، با پیشینهای کهن، تنوع فرهنگی چشمگیر و بیش از یک میلیون اثر تاریخی و موزهای در حوزه میراث ملموس، و گنجینهای غنی از میراث ناملموس همچون آیینها، زبانها، آداب، سنتها و دانش بومی، از ظرفیت بیبدیلی برای توسعه موزههای تخصصی برخوردار است. سرمایهگذاری در ایجاد و ارتقای این موزهها، همراه با تحقیق، مستندسازی و بهرهگیری از فناوریهای نوین، میتواند آیندهای روشن و مبتنی بر پایداری را رقم بزند.
در نهایت، موزهها اگر خود را با اقتضائات روز جامعه، نیازهای نسل نو و تحولات فناورانه همراه سازند، نه تنها حافظان گذشته، بلکه معماران آیندهای آگاهانه، پویا و پایدار خواهند بود.
انتهای پیام/
نظر شما