میراث آریا: در شب یلدا، خانواده‌های هرمزگانی مطابق سنت دیرینه، در خانه بزرگان فامیل گرد هم می‌آیند. حضور پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در کانون این دورهمی‌ها، نقش مهمی در تقویت پیوندهای خانوادگی و ارتباط میان نسل‌ها ایفا می‌کند و شب یلدا را به فرصتی برای گفت‌وگو، هم‌نشینی و یادآوری سنت‌های گذشته تبدیل می‌سازد.

یکی از شاخص‌ترین جلوه‌های فرهنگی شب یلدا در هرمزگان، «چیچکا» است. چیچکا به‌معنای افسانه بوده و در جنوب کشور به افسانه‌ها و قصه‌هایی گفته می‌شود که پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در شب‌نشینی‌ها، به‌ویژه شب یلدا، برای کودکان و نوه‌های خود روایت می‌کنند. این افسانه‌ها ریشه در باورها، تخیل جمعی و تجربه‌های زیسته مردم منطقه دارد و بخش مهمی از میراث فرهنگی ناملموس هرمزگان به‌شمار می‌رود.

چیچکاها عمدتاً به‌صورت شفاهی و سینه‌به‌سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند و نسخه مکتوب واحدی ندارند. از همین رو، روایت این افسانه‌ها ممکن است در جزئیات، بسته به راوی، زمان و محل روایت، تفاوت‌هایی داشته باشد. این تنوع روایی، چیچکا را به یکی از نمونه‌های شاخص میراث فرهنگی ناملموس در جنوب کشور تبدیل کرده است؛ میراثی که تداوم آن وابسته به استمرار روایت‌گری در جمع‌های خانوادگی و آیین‌هایی مانند شب یلداست.

در کنار چیچکاگویی، چیستان‌گویی، نقل خاطرات قدیمی و گفت‌وگوهای خانوادگی نیز از دیگر بخش‌های رایج شب یلدا در هرمزگان است؛ فعالیت‌هایی که فضای این شب را به مجلسی فرهنگی و آموزشی تبدیل می‌کند و زمینه انتقال ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی را فراهم می‌آورد.

سفره شب یلدا در هرمزگان نیز متناسب با شرایط اقلیمی و فرهنگ بومی منطقه شکل می‌گیرد. استفاده از خرما، خارک، کنجد، نخود و دیگر خوراکی‌های محلی در کنار آجیل، جلوه‌ای از پیوند این آیین با فرهنگ خوراک جنوب کشور است. در برخی خانواده‌ها، نان‌های سنتی محلی نیز برای این شب تهیه می‌شود که بیانگر تداوم دانش و مهارت‌های بومی در زندگی امروز مردم است.

فال حافظ و در برخی مناطق اجرای موسیقی محلی با سازهای بومی، از دیگر بخش‌های این آیین به‌شمار می‌رود که در کنار هم، شب یلدا را به فرصتی برای بازخوانی هویت فرهنگی و تقویت همبستگی اجتماعی تبدیل می‌کند.

آیین شب یلدا به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی ناملموس ایران، در فهرست میراث ناملموس بشری یونسکو به ثبت رسیده است؛ موضوعی که اهمیت پاسداری از شیوه‌های محلی برگزاری این آیین، از جمله چیچکاگویی و دیگر سنت‌های بومی استان هرمزگان، را بیش از پیش نمایان می‌سازد.

برگزاری شب یلدا در هرمزگان نشان می‌دهد که این آیین کهن، با وجود تغییرات سبک زندگی، همچنان جایگاه خود را به‌عنوان یکی از عناصر هویت‌بخش فرهنگ ایرانی حفظ کرده و در قالب افسانه‌ها، روایت‌های شفاهی و آیین‌های خانوادگی، به حیات فرهنگی خود ادامه می‌دهد.

انتهای پیام/