به گزارش میراث آریا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، حسن نامی گفت: «فعالیت های باستان شناسی انجام شده در این جغرافیا بیشتر معطوف به شهر نیشابور و سامانه های باستان شناسانه اطراف آن شامل کاوش در محوطه های باستانی کهن شهر، شادیاخ، شهرک فیروزه، سه تپه و تپه برج  بوده است.»

او خاطرنشان ساخت: «بررسی های باستان‌شناسی انجام شده در نیشابور با هدف درک منظر فرهنگی این بخش از نیشابور انجام گرفت.»

نامی گفت: «اطلاعات از محوطه های باستانی و بناهای تاریخی حوزه جنوب و جنوب غرب نیشابور تا بیش از انجام این بررسی، محدود به تعداد معدودی از این آثار باستانی می شد که توسط اداره میراث فرهنگی نیشابور و اداره کل میراث فرهنگی  خراسان رضوی شناسایی شده و معدودی از آنها هم در فهرست آثار میراث فرهنگی ثبت شده بود.»

سرپرست هیئت بررسی باستان شناسی اظهار داشت: «حوزه تعریف شده برای این بررسی با وجود این که بیشتر تقسیم بندی جغرافیایی را شامل می‌شود، عبارت است از حوزه آبریز جنوب رودخانه کال شور که در تقسیم‌بندی‌های سیاسی امروز بخش میان جلگه را در بر گرفته و شامل سه دهستان غزالی، عشق آباد و بالهرات می شود.»

رییس دانشکده ادبیات و علوم انسانی و عضو هیئت علمی گروه باستان دانشگاه نیشابور افزود: «در تحلیل باستان شناسانه منظر فرهنگی این حوزه باید در نظر داشته باشیم که ساختارهای زمین شناسی جنوب نیشابور به گونه ای است که منابع آب رودخانه ای در ورود به دشت های میان کوهی نیشابور شور می شوند، بنابراین پراکندگی آثار در منظر فرهنگی نیشابور ارتباط کمی با رودخانه کال شور و انشعابات جنوبی آن دارد.»

او گفت: «از سویی نیز بخش‌های عمده این منظر فرهنگی به واسطه شن های روان و کشاورزی صنعتی و نیمه‌صنعتی، تغییر یافته که این تغییرات مانع از شناسایی محوطه های باستانی در این بخش ها می شود. »

نامی خاطرنشان کرد: «با این وجود سی محوطه در این گستره که گاه نگاری آن ها دوران پیش از تاریخ تا دوران اسلامی متأخر است، مورد شناسایی قرار گرفت که مطالعات بر روی آن ها بعد از اتمام عملیات میدانی، آغاز می‌شود.»

او اظهار داشت: «بررسی ها در این حوزه منجر به شناسایی 145 اثر فرهنگی از دوره های مختلف شد که این آثار دامنه گسترده ای از گاه‌نگاری را از دوران پیش از تاریخ تا اسلامی متأخر در بر می گیرد.»

سرپرست هیئت بررسی باستان شناسی تصریح کرد: «همچنین آثار شناسایی‌شده انواع گوناگونی اعم از بناها، قبرستان‌های تاریخی، قنات‌ها و محوطه‌های باستانی را شامل می شود.»

او با بیان اینکه بیشتر بناهای تاریخی شناسایی شده در این پروژه شامل سازه های آبی است (چرا که بیشتر در راستای مدیریت و بهره گیری از منابع آبی ساخته شده اند) گفت:  «یخچال، آب انبار، حوض انبار و آسیاب گونه های متفاوتی از این سازه ها هستند و بیشتر این آثار با توجه به شیب زمین و دسترسی آن ها به منابع آب ساخته شده اند.»

او  افزود: «علاوه بر این آثار، آثار معماری دیگری همچون کاروانسرا، قلعه و آثار برجای مانده از خانه های اربابی که مربوط به دوران متأخر بود، نیز شناسایی  و ثبت شدند.»

 

سنگ قبرهای صد ساله در قبرستان‌های تاریخی نیشابور

او در ادامه با اشاره به این که بخش دیگری از آثار شناسایی شده در این پروژه، گورستان‌هاست گفت: «قبرستان های تاریخی حوزه جنوب و جنوب غرب نیشابور شامل سنگ قبرهایی است که قدمتی بیش از صد سال دارند و بر اساس متن آن‌ها می‌توان به اطلاعاتی از اقوام ساکن در روستاهای این منطقه دست یافت.»

به گفته این باستان شناس، وجود قنات ها، به عنوان یادمان های فرهنگی از پیشینه مهندسی آب در ایران در این پهنه فرهنگی خبر می دهند که در بررسی و مطالعه منظر فرهنگی این حوزه، نمی توان از آن ها صرف نظر کرد.

او افزود: «بعضی از محوطه های شناسایی شده در حوزه فرهنگی جنوب و جنوب غرب نیشابور در مکان هایی قرار گرفته اند که هیچ منبع آب دیگری به جز قنات برای آن ها قابل تصور نیست.»

نامی اظهار داشت: «اگرچه گاه نگاری این آثار به خودی خود یک چالش جدی است اما قنات ها به خودی خود میراث ارزشمندی در جهت تغییر جغرافیا برای دستیابی به محیط زیستی قابل اسکان برای انسان است و نمی توان آن را از تحلیل های باستان شناسی جدا کرد.»

سرپرست هیئت بررسی باستان شناسی، ابراز امیدواری کرد که در ادامه با مطالعه چشم انداز فرهنگی و جغرافیایی این حوزه بتوان ارتباط آن ها با محوطه های باستانی و تاریخ احتمالی آن ها را مشخص کرد.

او با بیان اینکه محوطه های باستانی نیز از دیگر آثاری هستند که طی این بررسی شناسایی شده اند افزود: «محوطه های باستانی جنوب و جنوب غرب نیشابور بیشتر محوطه های مسطحی هستند که پراکندگی آن ها بیشتر در مکان هایی است که دسترسی به منابع آبی وجود دارد.»

نامی تصریح کرد: «نکته ای که باید در مطالعه پراکندگی های این محوطه ها در نظر گرفت این است که در تحلیل الگوهای استقرار و مکان گزینی این محوطه ها نمی توان تنها به در نظر گرفتن یک یا دو عامل محیطی اکتفا کرد بلکه عوامل مختلف ارتباطی به همراه عواملی دیگری همچون منابع آبی (قنات ها و چشمه ها) و حتی منابع معدنی ای همچون مس را در نظر گرفت.»

 

نشانه‌های فعالیت های صنعتی در منطقه

او گفت: «یافته های صنعتی همچون جوش کوره، سرباره و همین طور قطعات شیشه از انواع یافته های فرهنگی است که روی سطح بعضی از محوطه ها یافت شد، یافته های این چنینی می توان نشانه ای از انجام فعالیت های صنعتی در این منطقه باشد.

نامی در ادامه با انتقاد از وضعیت حفاظتی محوطه های شناسایی شده اظهار داشت: «متأسفانه آثار فرهنگی شناسایی شده به لحاظ حفاظتی در وضعیت مناسبی نیستند و کمتر آثاری را می توان نام برد که از دستبرد و آسیب حفاران قاچاق در امان مانده باشد.»

او با بیان این که هیئت باستان شناسی یکی از مسئولیت های خود را در این پروژه  آگاه سازی افکار عمومی می داند و در این راستا نیز تلاش هایی را انجام داده است، عنوان کرد: « قطعا حفاظت از آثار و مواریث فرهنگی، آگاه سازی بیشتری را از سوی رسانه ها و متولیان فرهنگی کشور می طلبد.»

سرپرست هیئت بررسی باستان شناسی با ابراز خرسندی از این که در مواردی حضور افراد و ساکنان فرهیخته در این حوزه فرهنگی باعث حفظ آثاری با ماهیت تاریخی شده گفت: «به عنوان نمونه هیئت امنای امام‌زاده سید عبدالله فدیشه در راستای تلاش هایی که در جهت حفظ اموال فرهنگی منقول این امام‌زاده انجام داده  است،اعلام آمادگی کرد تا نسبت به تأسیس یک موزه در محل امام‌زاده اقدام کند، امیدواریم این اقدام با همکاری مسئولان مربوط در اداره میراث فرهنگی شهرستان نیشابور و سایر متولیان استانی و کشوری انجام گیرد.»

نامی گفت: «برنامه بررسی و شناسایی آثار تاریخی حوزه جنوب و جنوب غرب نیشابور با حضور باستان شناسانی از دانشگاه نیشابور، اداره میراث فرهنگی شهرستان نیشابور، دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه تهران و دانشگاه اصفهان انجام گرفت و به زودی نتایج آن از طریق گزارشات، مقالات علمی در اختیار متولیان مربوطه فرهنگی و مجامع دانشگاهی قرار خواهد گرفت.»

انتهای پیام/