تعدادی از این خانه‌ها با وجود گذر زمان همچنان شکل ظاهر و استحکام خود را حفظ کرده‌اند، تعدادی برای مرمت و احیا به بخش خصوصی واگذار شده‌اند و هم‌اینک به جاذبه‌های گردشگری منحصر‌به‌فردی تبدیل شده و تعدادی به مرمت و احیا نیاز دارند. 

این خانه‌ها، بخش مهمی از هویت تاریخی و فرهنگی مردم سمنان را تشکیل می‌دهند و نماد و یادگار مناسبی از معماری اصیل و بومی این منطقه هستند. در ادامه برخی از خانه‌های تاریخی شهر سمنان معرفی می‌شوند. 

خانه تدین

خانه تدین یا محمدیه از خانه‌های با ارزش دوره قاجاریه در سمنان است که شامل دو بخش بیرونی و اندرونی با زیرزمین‌های زیبا و فضای خاص خدمه، اصطبل و آشپزخانه است. 

بخش بیرونی این خانه تاریخی که با یک راهرو به ورودی اصلی بنا متصل می‌شود، شامل دو اتاق بزرگ، آشپزخانه و زیرزمین است که با سقف‌های قوسی و ازاره‌های زیبا از سنگ و آجر، قسمت تابستان‌نشین بنا بوده است. 

بخش اندرونی نیز خود دارای دو بخش زمستان‌نشین در قسمت شمالی و تابستان‌نشین در قسمت جنوبی و بهار خواب‌های شرقی و غربی است. در بخش تابستان‌نشین قسمت اندرونی یک بادگیر بلند و حجیم ساخته شده که در خنک کردن هوا در تابستان‌های گرم نقش ارزنده‌ای داشته است. خانه تدین در خیابان طالقانی واقع شده است. 

خانه کلانتر (رجبی) 

این خانه که در میدان ابوذر سمنان واقع شده از بناهای با ارزش دوره قاجاریه است. این بنا دارای بادگیر بزرگ و بلند است، نوع بادگیر و طرح آن، این خانه را از دیگر خانه‌های قدیمی متمایز کرده است. خانه رجبی برای کلانتر وقت سمنان ساخته شده بود و دارای سه حیاط (اندرونی، بیرونی و مرکزی) بوده است. 

حیاط مرکزی دارای دو اتاق قرینه و دارای مقرنس‌کاری است. در سقف بنا طاق‌های سنتی دیده می‌شود، زیرزمین نیز در ضلع شمالی حیاط مرکزی قرار دارد و دارای کف آجرپوش است. یکی از زیرزمین‌های بنا دارای تونلی است که چند خانه و حتی یک قلعه را به هم مربوط می‌ساخته است. 

مصالح اصلی این بنا را خشت و گل تشکیل می‌دهد و نازک‌کاری آن با گچ انجام گرفته است. 

این خانه بیشتر جنبه اداری و حکومتی داشته و دارای آب‌انبار، قراول خانه، اصطبل، اتاق مخصوص خدمه، اتاق‌های مهمان و اتاق‌های خانواده کلانتر و بخش‌های اداری بوده است. این خانه با ورود سرمایه‌گذار بخش خصوصی به جاذبه‌ای به یاد ماندنی برای گردشگران تبدیل شده است و از مراکز پر بازدید سمنان است. 

خانه طاهریان

این خانه در محله اسفنجان و نزدیک خیابان ابوذر سمنان واقع شده است که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد. این خانه که در عرصه بزرگ و اعیانی وسیع تشکیل یافته شامل هشتی، اطاق خادم، آب‌انبار، بنای بیرونی، بنای اندرونی، زیرزمین با سقف‌های زیبا، بادگیر کوچک که به اتاق و زیرزمین هوای خنک می‌دهد، ایوان و آشپزخانه است. درهای چوبی این بنا تقریباً سالم هستند و ظرافت کار نجاران آن زمان را یادآور می‌شود. این خانه نیز با ورود سرمایه‌گذار بخش خصوصی در حال مرمت نهایی است و به‌زودی به عنوان هتل سنتی اسفنجان به بهره‌برداری می‌رسد. 

خانه ترابی

خانه ترابی یکی از خانه‌های با ارزش بافت تاریخی شهر سمنان است که در سال‌های اخیر توسط اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان مرمت و احیا شده است. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد خانه ترابی، وجود ساباط است. ساباط (سابات) از ویژگی‌های منحصر به فرد معماری مناطق گرمسیر و کویری هستند. خانه ترابی در دوره قاجاریه ساخته و در محله کهنه دژ سمنان واقع شده است. 

عمارت و باغ امیر سمنان 

یکی از بناهای زیبای شهر سمنان عمارت باغ امیر است که در باغ فردوس، خیابان میرزا بزرگ شیرازی، کوچه باغ امیر واقع است. این بنا تقریباً در زمان ساخت خارج از شهر سمنان ساخته شده است. به طوری که خانه بر بلندای سردر ورودی باغی مصفا و با چشم‌انداز کارخانه ریسمان‌ریسی بنا شده است. این بنا دارای دو نما یکی رو به غرب و ورودی مجموعه و دیگری رو به شرق و رو به باغ است. در تزئینات نما از کاشی هفت‌رنگ استفاده شده و در کنار این سردر یک خانه اعیانی با دو ایوان رو به جنوب و غرب وجود دارد. در نمای این بنا در روی ایوان‌ها، ستون‌هایی گچی با تزئینات جالبی به چشم می‌خورد که این ستون‌ها در داخل چوبی هستند تا سازه سقف را نگه دارند و تزئینات گچی روی آن به نما جلوه و زیبائی خاصی بخشیده است. این عمارت در سال‌های اخیر به باغ‌موزه امیر سمنان تبدیل شده و از نقاط پربازدید گردشگران محسوب می‌شود. 

خانه حاج ناصر

خانه تاریخی «حاج ناصر» متعلق به دوره زندیه و قاجاریه است. این خانه در محله کهن دژ سمنان واقع شده و به دلیل موقعیت خوب و دسترسی آسان از دو خیابان اصلی در محدوده بافت تاریخی، دارا بودن منظر شهری خوب به علت وجود بادگیر و… حائز اهمیت است. 

خانه عبدوس

این بنا یکی از خانه‌های قدیمی با ویژگی‌های خاص معماری ایرانی است که طراحی فضاهای این بنا متناسب با اقلیم گرم و خشک و کویری استان سمنان است و از الگوهای خاص معماری بومی این منطقه از جمله برخورداری از حیاط مرکزی، دالان، پنجره‌های مشبک، آب انبار، مطبخ، استفاده از طاق‌های جناقی، زغالدانی، تنور، چال کرسی و… تبعیت کرده است. این بنا بیانگر تحول معماری در دو دوره تاریخی قاجار و پهلوی است و دست‌مایه‌هایی از معماری دوران صفوی را نیز در خود جای داده است. 

خانه منشی‌الاطبا

این بنا متعلق به وارثان یکی از اولین اطباء چیره‌دست سمنان است که در منطقه بازار قدیمی سمنان سکونت داشته و از این رو به لحاظ معنوی برای اهالی منطقه حائز اهمیت است. از جمله ویژگی‌های این بنای تاریخی نمای پر کار و شکل سرستون‌های زیبا و منحصر به فرد، سقف چوبی ایوان ورودی، وجود آب‌انبار با دریچه‌هایی برای سرریز آب است. 

عمارت ترنج

عمارت ترنج با معماری قاجاری از خانه‌های تاریخی سمنان است که توسط سرمایه‌گذار بخش خصوصی مرمت شده و در حال حاضر به محلی برای اقامت و اسکان گردشگران تبدیل شده است. مالک اولیه این عمارت میرزا عبدالوهاب رهبر بوده و در سال ۱۳۲۰ به عنوان مکتب‌خانه مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفته و در دوره پهلوی دوم مدرسه دخترانه آذرم بوده است. در حال حاضر این اقامتگاه سنتی درجه یک دارای ۱۰اتاق و ۲۸ تخت است. 

خانه سمنانی‌ها

خانه سمنانی‌ها نیز از خانه‌های سنتی سمنان است که در شهرستان سمنان، خیابان طالقانی، واقع شده است. این خانه تاریخی به‌تازگی مرمت و بازسازی شده و آماده پذیرایی از گردشگران و مسافران است. 

خانه خطیبی

خانه خطیبی از خانه‌های باارزش و تاریخی شهر سمنان و در مجاورت مسجد امام خمینی (ره) واقع شده است. قدمت خانه خطیبی به دوره قاجاریه بر می‌گردد. این خانه تاریخی دارای فضاهای شاه‌نشین، اتاق‌های سه‌دری با ایوانچه، اصطبل، آب انبار، سرداب، مطبخ، ایوان، مهتابی و… است. 

خانه ادب

خانه تاریخی ادب با قدمت قاجاری در محور کهنه‌دژ سمنان واقع شده است. این خانه تاریخی از بناهای شاخصی است که به تملک اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان درآمده و دارای نارنجستان و دو حیاط درونی و بیرونی است که از طریق هشتی به هم متصل هستند. باغ مجموعه در حیاط شمالی بنا واقع است و قرار است در فاز دوم به‌عنوان باغ سنتی احیاء شود. این خانه تاریخی با مساحتی بالغ بر ۷۰۰ متر مربع دارای فضاهای متعدد معماری است. داشتن دو دوره معماری قاجار و پهلوی اول از جمله ویژگی‌های این خانه تاریخی است و توالی معماری این دو دوره در بنا مشهود است. وجه تسمیه خانه ادب به نام آخرین مالک آن است. 

 

* گزارش از سمانه سلطانی‌پور مسئول روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان

انتهای پیام/