میراث آریا: شهر خشتی یزد به دلایلی ازجمله وسعت و همچنین حفظ اصالت تاریخی به یونسکو معرفی شده بود و پیگیری‌های جدی برای ثبت جهانی آن از سال ۱۳۹۴ با ارسال پرونده به یونسکو شکل رسمی به خود گرفت. کراکوف لهستان این بار برای یزدی‌ها خوش‌یمن بود و پس از 9 سال انتظار که پرونده‌ شهر تاریخی یزد در فهرست میراث موقت جهانی بود، بالاخره روز یکشنبه (۱۸ تیر)  سال 1396این شهر تاریخی به‌عنوان یکی از نخستین شهرهای خشتی دنیا در چهل و یکمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

به راستی 18 تیرماه یادآور روزی بزرگ برای یزد و یزدی هاست. روزی که در آن، شهر تاریخی یزد در فهرست آثار جهانی به ثبت رسید و به‌عنوان میراث مشترک بشری به تمام جهانیان معرفی شد.

وصف شهر تاریخی یزد از خشت تا بام

نقش یزد بر قلب کویر حک شده است. آنجا که طبیعت بر مردم سخت می‌گرفت. آفتاب، سوزان بود. باد، خروشان و آب، گریزان و حکایت از زندگی مردمانی بود که با نبوغ خود، آب را از دوردست‌ها به سکونتگاه خویش فراخواندند. با خاک آمیختند و خشت ساختند. خشت‌ها را چیدند و خانه‌ها آراستند و بناها کنار هم ‌نهادند و رنج کویر از شهر راندند. از آن زمان تا به امروز روایت از نرمی طبیعت است و بازی سایه و رقص باد و جریان آب…

بام شهر با گنبدها و مناره‌ها و بادگیرهایش در آسمان تنیده و هندسه پر و خالی شهر، سهمی از آسمان را به هر بنا ارزانی داشته است. بر زمین شهر نیز نقش آسمان و بوی خاک باهم هماوایی می‌کنند و سخن از سر درون سر می‌دهند. در یزد، معماری و زندگی به سان تار و پودی درهم‌تنیده‌اند که آن را «شهر تاریخی یزد» نام نهاده‌اند.

از یزد هر آنچه گوییم، اندک است و همچنان بسیار…

دارالعباده یزد شهرِ اوصاف و اوقاف و اصناف و در یک کلام تجلی مدنیت است. اگر به تاریخ نامه‌های اختصاصی یزد نگاهی گذرا بیندازیم، پی می‌بریم که بنیاد یزد دست کم در هزار سال گذشته بر پایه بنیان‌های مدنی استوار شده است.

ثبت جهانی شهر یزد، نمادی از اندیشه و نگرش جهانی مردمان این دیار و توانایی زیستن متمدنانه در کویر بر محور کاریزها، بادگیرها، ساباط ها و آب‌انبارها و تجلی ایمان به خدای یگانه تا بلندای گلدسته‌های مساجد کهن این دیار و دیگر پرستشگاه‌های یکتاپرستان جلوه‌ای از همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان در طول تاریخ و رواداری و مدارای مبتنی بر، به رسمیت شناختن سلایق و باورهای گوناگون است.

ثبت یزد در نمایه میراث جهانی به‌عنوان نخستین تجربه سرزمین مان در ثبت شهرهای تاریخی، رویدادی بس مبارک است و حاوی این پیام است که باید در مبانی و اصول مدیریت شهری و شیوه‌های شهرداری شهرهای تاریخی بازاندیشی و بازنگری کنیم و به این عرصه¬های تاریخی به دیده ارزش و فرصت¬هایی شگرف بنگریم.

شهر یزد جاذبه‌های گردشگری منحصربه‌فردی دارد که باعث شده شهر یزد در فصول مشخصی از سال میزبان خیل کثیری از گردشگران باشد. گاهی اوقات تعداد گردشگران این شهر تاریخی و باستانی حدود دو سه برابر جمعیت ساکن این شهر می‌رسد.

یزد در کنار استان‌های فارس و اصفهان به‌عنوان مثلث طلایی گردشگری ایران، مقصد نخست گردشگران خارجی است و این مهم، گردشگری را به‌عنوان یکی از محورهای توسعه استان قرار داد.

بافت تاریخی شهر یزد مساحتی نزدیک به 800 هکتار دارد. شهری که هنوز حیات اجتماعی در آن ادامه دارد.

آنچه باعث شد تا نام یزد در گستره میراث جهانی، درخشان باشد

بناهای این شهر تاریخی از خشت درست‌شده‌اند، مصالح سنتی که با اقلیم و آب‌وهوای کویر سازگاری دارد. آنچه باعث شد تا نام یزد در گستره میراث جهانی، درخشان باشد، صرفا معماری، بافت تاریخی و کالبد خشت و گلین آن نیست، بلکه در ورای این معماری باشکوه و شهرسازی منحصر به فرد، جان مایه و روحی جریان دارد که تمامی خلقیات و شکوه سبک زندگی ساکنان صبور و بردبار کویر را در خود متجلی ساخته است.

ثبت جهانی کهن شهر تاریخی یزد نقطه عطفی در نگرش به بافت های تاریخی استان یزد بود و ما را بر این واقعیت که خشت خشت بافت های تاریخی استان یزد ازشمند است و جهانیان با دید تحیر و فخر ایرانی بدان خواهند نگریست روبرو ساخت.

یزد یادگارهای کهن و ارزشمندی چون بقعه دوازده امام، خانه حسینیان با کتیبه دوره اتابکان، برج و بارو، مسجد جامع، قنوات متعدد، خانه‌های خشتی زیبا، تکایایی چون امیرچقماق ، مقابری چون ستی فاطمه و سید رکن‌الدین، آثاری از هجرت امام رضا (ع) مانند مسجد فرط، میادین و بادگیرهای بلند دارد. با این همه یزد، فقط شهر بادگیرهای بلند و زیبای آثار ماندگار معماری نیست.با توجه به آثاری که از این شهر باستانی به دست آمده قدمت یزد به قرن پنجم هجری هست. البته بناهایی هم در این شهر کشف شده که احتمال می‌رود قدمت این شهر مربوط به قرن‌های دوم و سوم است.

بناهای زیادی را هنگام قدم زدن در بافت تاریخی این شهر می‌توانید ببینید که ارزش معماری و تاریخی فراوانی دارند و بسیاری از آن‌ها در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است.

تلاش‌های بسیاری برای ثبت بافت تاریخی یزد به‌عنوان یکی از زنده‌ترین بافت های جهان با اصالت تاریخی انجام شد، که خوشبختانه در هجدهم تیرماه سال 96 نتیجه داد.

تمجید یونسکو از شهر میراث جهانی

یونسکو، شهر یزد را منحصر به فرد، استثنایی و نمایانگر یک سنت فرهنگی و تمدنی ارزشمند معرفی کرد که نمونه برجسته‌ای از محل زندگی سنتی انسان در قالب یک فرهنگ هماهنگ و همسو و تعامل‌گونه با محیط‌زیست است که تحت تأثیر تغییرات غیرقابل ‌بازگشت و آسیب‌پذیر است و مردمان این دیار به خوبی در طول قرن‌ها همسو با طبیعت، زندگی کرده و فرهنگی غنی و پایدار را پدید آورده‌اند.

بافت تاریخی یزد به مساحت حریم پنج هزار هکتار در سال ۱۳۸۴ به ثبت ملی و در تیرماه سال 1396 به ثبت آثار جهانی یونسکو رسید، آن‌چنان که باغ دولت آباد، قنات زارچ و قنات حسن‌آباد نیز در سال‌های گذشته نام یزد را بر تارک میراث جهانی درج کردند.

گزارش از سید سعید طباطبائی کارشناس روابط عمومی اداره کل میراث­ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد

انتهای پیام/