مریم مقدم، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی گردشگری در یادداشتی نوشت: روز جهانی محوطه‌ها و بناهای تاریخی، فرصتی است برای بازاندیشی در مورد نقشی که میراث‌فرهنگی و تاریخی در هویت ما ایفا می‌کند. در حالی که جهان امروز بیش از هر زمان دیگری به بناهای شاخص و میراث ثبت شده جهانی توجه دارد، باید این روز را فرصتی بدانیم تا نه فقط به هگمتانه، تخت جمشید و چغازنبیل که گنجینه‌های جهانی ما هستند، بلکه به بناهای ملی همچون گنج‌نامه و نوشیجان نیز اهمیت دهیم.
اما چرا این توجه ضروری است؟ رئیس کمیته ملی بناها و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس) به درستی بر نکته‌ای حیاتی تأکید دارد: تا زمانی که مردم ارزش این میراث را درک نکنند، هیچ‌گونه تلاش برای حفاظت از آن‌ها به نتیجه نخواهد رسید. در کشوری چون ایران، که از کهن‌ترین تمدن‌های بشری است، حفاظت از این آثار نه تنها وظیفه‌ای ملی بلکه یک ضرورت جهانی است. ایران سرزمینی نیست که بتوان تنها با افتخار به آثاری همچون چغازنبیل یا ارگ بم از آن سخن گفت. ایران جغرافیای خاطرات بشری است؛ جایی که باید هویت خود را نه فقط برای جذب گردشگران، بلکه برای ایجاد ارتباطی عمیق‌تر با گذشته‌مان بشناسیم.
یکی از نکات مهم در این زمینه، شناخت دقیق خطراتی است که این میراث را تهدید می‌کند. در شعار امسال ایکوموس، مفهوم بلایا و مخاطرات تفکیک شده است: بلایا، تهدیداتی هستند که از دل طبیعت نشأت می‌گیرند؛ نظیر زلزله، سیل یا آتش‌سوزی. اما مخاطرات، همان تهدیداتی هستند که نتیجه مستقیم عملکرد انسانی‌اند. تخریب‌های ناشی از ندانم‌کاری‌ها، یادگارنویسی‌ها، یا حتی سیاست‌گذاری‌های ناپایدار، نمونه‌هایی بارز از این نوع تهدیدات هستند.
تصور کنید، بناهایی که از نسل‌های گذشته به ما رسیده‌اند و هر کدامشان حامل تاریخ و فرهنگ ما هستند، چگونه می‌توانند با این حجم از بی‌توجهی یا ناآگاهی دوام بیاورند؟ وقتی ارزش آثار تاریخی در نگاه مردم و مسئولان به‌طور عمیق درک نشود، چگونه می‌توانیم از آن‌ها محافظت کنیم؟ رئیس ایکوموس با ذکر مثالی ساده اما تأثیرگذار، درکی انسانی از این موضوع ارائه می‌دهد: «از دست دادن یک دفتر خاطرات اجدادی، غم و اندوهی دارد که با گم شدن چند سکه طلا قابل مقایسه نیست.»
وظیفه ما به عنوان رسانه‌ها و فعالان گردشگری و میراث فرهنگی، چیزی فراتر از انتشار اخبار یا ثبت رویدادهاست. ما باید مفهومی عمیق از میراث را به جامعه منتقل کنیم، تا درکی که از آن حاصل می‌شود، به مشارکتی آگاهانه در حفظ این آثار منجر شود. این فهم باید به گونه‌ای باشد که با دیدن کوچک‌ترین صدمه یا بی‌توجهی به بناهای تاریخی، دل‌های مردم بلرزد و مسئولان احساس مسئولیت بیشتری کنند.
میراث‌فرهنگی، سرمایه‌ای است که با حفظ آن می‌توان آینده‌ای پایدارتر برای کشور ساخت؛ آینده‌ای که هویت، تاریخ و هنر در کنار هم زمینه‌ای برای توسعه پایدار گردشگری و اقتصادی فراهم می‌کنند. از این رو، روز جهانی محوطه‌ها و بناهای تاریخی، روزی برای تجلیل از آنچه داریم و تعهد به حفاظت از آن‌هاست. این میراث، تنها بقایای سنگی یا خاکی نیستند، بلکه حاملان روح و هویت سرزمینی‌اند که باید آن را به نسل‌های آینده بسپاریم.
اما گردشگری چگونه می‌تواند به حفاظت از میراث‌فرهنگی کمک کند؟
گردشگری، اگر به درستی مدیریت شود، می‌تواند نقش بسیار مؤثری در حفاظت از میراث‌فرهنگی ایفا کند. در این جا چند شیوه مهم که گردشگری می‌تواند به این هدف کمک کند، اشاره می‌کنیم:
افزایش آگاهی عمومی: گردشگری می‌تواند ارزش‌های میراث فرهنگی را به افراد بیشتری معرفی کند. وقتی مردم اهمیت این آثار را درک کنند، احتمالاً علاقه و تعهد بیشتری به حفاظت آن‌ها خواهند داشت.
تأمین منابع مالی برای حفاظت: درآمد حاصل از گردشگری، اگر به طور مستقیم به میراث فرهنگی تخصیص یابد، می‌تواند هزینه‌های تعمیر، مرمت، و نگهداری بناهای تاریخی را تأمین کند.
تشویق به مشارکت محلی: گردشگری می‌تواند مردم محلی را به فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با میراث فرهنگی جذب کند، مانند صنایع دستی یا تورهای فرهنگی و در نتیجه احساس مسئولیت بیشتری در حفظ این میراث ایجاد کند.
کاهش تخریب غیرمستقیم: مدیریت صحیح جریان گردشگران و معرفی قوانین مربوط به بازدید از بناهای تاریخی می‌تواند از تخریب فیزیکی و آسیب به آثار جلوگیری کند.
ایجاد ارتباط بین‌المللی: گردشگران بین‌المللی می‌توانند توجه جهانی را به میراث فرهنگی کشور جلب کنند و منجر به پروژه‌های مشترک و حمایتی شوند.
با این حال، باید توجه داشت که گردشگری غیرمسئولانه نیز می‌تواند به تخریب میراث‌فرهنگی منجر شود. از این رو، تمرکز بر آموزش گردشگران و مدیریت پایدار گردشگری برای حفاظت از آثار تاریخی ضروری است.
انتهای پیام/
نظر شما