به گزارش میراث آریا، سیستان و بلوچستان با برخورداری از تاریخی چند هزارساله، یکی از مراکز مهم صنایع‌دستی در ایران و حتی جهان به شمار می‌رود، روستای کلپورگان در این استان که به‌خاطر سفالگری ۷ هزارساله‌اش شهرت دارد، در سال ۱۳۹۶ به‌عنوان اولین روستای جهانی صنایع‌دستی در جهان ثبت شد؛ سفال کلپورگان نه‌تنها نشانگر قدمت فرهنگی این منطقه است، بلکه نمادی زنده از هنرهای بومی زنان این خطه است که همچنان به روش سنتی، بی‌استفاده از چرخ سفالگری، آن را تولید می‌کنند.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان بیان کرد: صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان بسیار متنوع است و از جمله شاخص‌ترین آن‌ها می‌توان به سوزن‌دوزی بلوچی، خامه‌دوزی (خمک‌دوزی)، سکه‌دوزی و آینه‌دوزی، پریوار دوزی، سیاه‌دوزی، سفال کلپورگان، قالی‌بافی و گلیم‌بافی، حصیربافی (خولک‌بافی و تگرد)، پلاس‌بافی، سازسازی سنتی از جمله ساخت بنجو، لنج‌سازی سنتی را نام برد.
وحیده رخشانی افزود: هر یک از این صنایع نه‌تنها جلوه‌ای از هنر مردمان بلوچ و سیستانی است، بلکه بیانگر نیازها، دغدغه‌ها، زیبایی‌شناسی و فرهنگ غنی منطقه محسوب می‌شود.
سوزن‌دوزی بلوچی، زبان بی‌کلام زنان بلوچ
رخشانی تصریح کرد: در صدر این هنرهای دستی، سوزن‌دوزی بلوچی قرار دارد. هنری که بیشتر توسط زنان بلوچ انجام می‌شود و نه‌تنها کاربرد تزئینی، بلکه معنایی عمیق‌تر دارد؛ نقوش این هنر دستی، آینه‌ای از دنیای ذهنی زنان بلوچ است؛ سوزن، قلاب و نخ‌های رنگی ابزار اصلی این هنر هستند که با آن‌ها طرح‌هایی بی‌نظیر بر روی لباس، کوسن، سفره و سایر منسوجات ایجاد می‌شود.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان اظهار کرد: این هنر، نسلی به نسل دیگر منتقل شده و امروزه نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از جهیزیه دختران بلوچ و آئین‌های سنتی این منطقه است.
خامه‌دوزی، هنری که با ابریشم متولد شد
وی با اشاره به اینکه خامه‌دوزی یا خمک‌دوزی یکی دیگر از صنایع‌دستی مشهور سیستان و بلوچستان است که در آن از نخ ابریشم خام (بدون رنگ) برای تزئین منسوجات استفاده می‌شود، تشریح کرد: پیشینه این هنر به دوران باستان برمی‌گردد و ارتباط مستقیم با رواج باغات توت و تولید ابریشم در منطقه سیستان دارد؛ کاربرد این هنر بیشتر در لباس‌های محلی، جانماز، سفره و رومیزی‌های سنتی دیده می‌شود.
پریوار دوزی، نظم در دل بی‌نظمی
اوادامه داد: پریواردوزی هنری کمتر شناخته‌شده اما بسیار ظریف و هنرمندانه است که عمدتاً در تزئین حاشیه‌های لباس و روسری زنان بلوچ استفاده می‌شود؛ طرح‌های این هنر فاقد نظم هندسی مشخص هستند، اما همین ویژگی آن را به یک بیان خلاقانه و آزاد از ذهن هنرمند تبدیل کرده است؛ هنر پریوار دوزی، تلفیقی از فرهنگ و زیبایی‌شناسی سنتی منطقه با نیازهای کاربردی آن است.
سیاه‌دوزی، ظرأفت در تضاد
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان اذعان کرد: سیاه‌دوزی نوعی از سوزن‌دوزی است که با نخ‌های مشکی بر روی پارچه‌های روشن انجام می‌شود؛ تضاد رنگی در این هنر جلوه‌ای خاص به آن می‌بخشد؛ بیشتر در بخش سیستان این هنر رواج دارد و از آن برای تزئین لباس‌های محلی، به‌ویژه جلوی سینه و سرآستین استفاده می‌شود.
سکه‌دوزی و آینه‌دوزی، جلوهٔ آیین و رسم
رخشانی عنوان کرد: سکه یا سامان نوعی محصول صنایع‌دستی است که درگذشته زنان بلوچ به‌منظور پس‌انداز و ایمنی دارایی خانواده سکه‌های خود را در قالب نوعی محصول که معمولاً جلوی ردیف رختخواب‌ها، یا دیگر تولیدات تزیینی همچون دیوارکوب‌ها می‌دوختند و همگان نیاز مورد استفاده قرار می‌گرفت بعدها جای سکه را آینه، پولک، دکمه، خرمهره و غیره گرفت.
حصیربافی، هنر برخاسته از خاک و درخت
وی افزود: حصیربافی یا همان خولک‌بافی در سیستان و تگرد در بلوچستان، یکی دیگر از صنایع‌دستی مهم این استان است؛ در خولک‌بافی از ساقه نی و در تگرد از برگ‌های درخت خرمای وحشی استفاده می‌شود. محصولات حاصل شامل سبد، خورجین، زیرانداز، جانماز، سایه‌بان و حتی کفش محلی (سواس) هستند.
کسب افتخارات جهانی
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه طی سال‌های گذشته، بسیاری از هنرمندان سیستان و بلوچستان موفق به کسب مهر اصالت ملی و بین‌المللی یونسکو شده‌اند؛ خاطرنشان کرد: گواهی بر کیفیت، اصالت و خلاقیت آثار آن‌ها؛ همین افتخارات باعث شده تا صنایع‌دستی این منطقه در بازارهای داخلی و خارجی مورد استقبال قرار گیرد و به‌عنوان ابزاری برای دیپلماسی فرهنگی ایران نیز نقش‌آفرینی کند.
پیوندی میان هنر و زندگی
وی در پایان گفت: صنایع‌دستی در سیستان و بلوچستان تنها یک کالا یا شیء هنری نیست، بلکه بخشی از زندگی روزمره، باورها، آیین‌ها و زیست‌بوم مردم است؛ متریال‌های مورد استفاده، اغلب از محیط طبیعی پیرامون گرفته می‌شوند: پشم و مو، برگ خرما، ساقه نی، خاک رس، سنگ، چوب، ابریشم، و حتی صدف و مروارید. این نزدیکی با طبیعت باعث شده تا آثار هنری این منطقه، دوستدار محیط‌زیست و پایدار نیز باشند.
روز جهانی صنایع‌دستی، فرصتی است برای تکریم و تجلیل از هنرمندان بی‌ادعایی که هنر را در تار و پود زندگی‌شان تنیده‌اند. در این میان، استان سیستان و بلوچستان با تنوع، اصالت و عمق فرهنگی کم‌نظیر خود، نگینی درخشان در گنجینه هنرهای سنتی ایران محسوب می‌شود.
حمایت از این صنایع‌دستی، تنها پاسداشت یک هنر نیست؛ بلکه حفظ یک فرهنگ، یک هویت و میراثی گران‌ب‌ها برای نسل‌های آینده است.
انتهای پیام/
نظر شما