در چهلمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، که در تاریخ ۲۷ تیرماه ۱۳۹۵ برابر با ۱۷ جولای ۲۰۱۶ در استانبول ترکیه برگزار شد، نام «بیابان لوت» به عنوان یکی از شگفت‌انگیزترین بیابان های دنیا  در فهرست جهانی قرار گرفت. این رویداد نقطه عطفی در حفاظت، معرفی و توسعه پایدار یکی از بی‌نظیرترین اکوسیستم‌های بیابانی جهان به شمار می‌رود.

بیابان لوت؛ شاهکار طبیعت ایران

بیابان لوت در جنوب‌شرق ایران و در بین سه استان خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، و کرمان گسترده شده و دارای عرصه‌ای به وسعت حدود ۲۳ هزار کیلومتر مربع و حریمی حدود ۱۸ هزار کیلومتر مربع است. این منطقه یکی از ناشناخته‌ترین و در عین حال باارزش‌ترین مناطق طبیعی ایران و جهان به شمار می‌آید.

نام‌ ها و تعاریف مختلفی از بیابان لوت وجود دارد از قبیل: بلوک لوت- حوضه لوت- دشت لوت- کویر لوت- چاله لوت و بیابان لوت که بهترین و جامع ترین نام از نظر اقلیمی و اکولوژیکی است.

ویژگی‌های منحصر به فرد بیابان لوت

بیابان لوت سرشار از جلوه‌های ژئومورفولوژیکی و اکولوژیکی شگفت‌انگیز است که آن را در ردیف بی‌نظیرترین بیابان‌های دنیا قرار می‌دهد. برخی از این ویژگی‌ها شامل موارد زیر هستند:

            •   بلندترین تپه‌های ماسه‌ای دنیا با ارتفاع ۴۸۰ متر (تپه‌های ستاره‌ای)

            • طولانی‌ترین و مرتفع‌ترین کلوت‌ها (یاردانگ‌ها) با چشم‌اندازی فرازمینی

            •  گرم‌ترین نقطه ثبت‌شده روی زمین با دمایی بالاتر از ۷۰ درجه سانتی‌گراد

            •  بزرگ‌ترین و بلندترین نبکاهای جهان

            •  رودخانه شور با اشکال زمین‌شناختی خاص و بی‌نظیر

            •  دهانه‌های آتشفشانی محمودی و کردوانی

            •  بارش شهاب‌سنگ‌ها در مناطق خاص

            •  تنوع اقلیمی و ژئودایورسیتی بسیار بالا

ارزش‌های بی‌نظیر بیابان لوت

طبق ارزیابی‌های IUCN و مطالعات داخلی، بیابان لوت دارای مجموعه‌ای از ارزش‌های چندلایه و مهم است:

            •   ارزش‌های اکولوژیکی: گونه‌های خاص گیاهی و جانوری بیابانی

            •    ارزش‌های هواشناسی: تحلیل داده‌های دمایی و اقلیمی نادر در دنیا

            •   ارزش‌های زمین‌شناسی: ساختارهای منحصر به‌فرد مانند کلوت‌ها، یاردانگ‌ها و نبکاها

            •    ارزش‌های تاریخی و فرهنگی: پیوند دیرینه انسان و محیط، باستان‌شناسی، آداب و رسوم بومی

فعالیت‌های پایگاه بیابان لوت در استان خراسان جنوبی

زهرا رضایی ملکوتی مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت در خراسان جنوبی گفت: در سال‌های اخیر، اقدامات متعددی از سوی پایگاه بیابان لوت استان خراسان جنوبی انجام شده است که می‌توان به موارد مهم زیر اشاره کرد:

زیرساختی و حفاظتی:

            • مرمت و تجهیز خانه‌ای روستایی در دهسلم به عنوان پایگاه جهانی بیابان لوت

            •   طراحی و نصب تابلوهای دوزبانه راهنما و معرفی در مسیرهای ورودی

مطالعاتی و پژوهشی:

            • انجام پروژه شناسایی فلور بیابان لوت

            •  تحقیق پیرامون امنیت اجتماعی و گردشگری در شهرستان نهبندان

            •   رویداد ثبت زمینی دمای ریگ یلان در سال ۱۴۰۱

فرهنگی و آموزشی:

            •   برگزاری همایش بین‌المللی بیابان لوت (۱۳۹۸)

            •    برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های صنایع دستی و گردشگری

            •  راه‌اندازی نمایشگاه موقت و حضور فعال بانوان صنعتگر در نمایشگاه‌های ملی

            •   چاپ بروشور، کتابچه، تمبر، پوستر و کتب کودک به زبان فارسی و انگلیسی

میراث طبیعی و گردشگری:

            •   ثبت کوه‌های مریخی و نخلستان دهسلم در فهرست میراث طبیعی ملی

            •   شناسایی مسیرهای ایمن برای گردشگران در لوت

چالش‌های پیش روی حفاظت و توسعه پایدار بیابان لوت

با وجود ظرفیت‌های عظیم، لوت با چالش‌های جدی روبروست:

            •   شکنندگی اکوسیستم و فرسایش خاک

            •   فشارهای ناشی از گردشگری بی‌ضابطه (نظیر آفرود)

            •   انباشت زباله در حریم اثر جهانی

            •   توسعه زیرساخت‌های صنعتی و معدنی بدون ارزیابی زیست‌محیطی

            •    ضعف در زیرساخت‌های اقامتی و گردشگری بومی

            •    کمبود نیروی انسانی آموزش‌دیده و اعتبار پژوهشی

ضرورت رویکردهای طبیعت‌محور و همکاری بین‌بخشی

مطابق با مفاد کنوانسیون ۱۹۷۲ یونسکو در زمینه میراث جهانی، هر پدیده‌ای که در فهرست جهانی قرار می‌گیرد، میراث بشریت تلقی شده و حفاظت از آن وظیفه‌ای جهانی است. برنامه‌ریزی در چنین مناطقی باید با تکیه بر توسعه پایدار، پیشگیری از تخریب، آموزش و مشارکت محلی صورت گیرد. بازگشت به وضعیت اولیه پس از تخریب، در این زیست‌بوم بسیار دشوار یا غیرممکن است.

گردشگری؛ کلید توسعه پایدار و اقتصاد منطقه‌ای

صنعت گردشگری در بیابان لوت می‌تواند نقشی محوری در توانمندسازی اقتصاد منطقه، تقویت سرمایه اجتماعی و تثبیت جمعیت روستایی ایفا کند. ظرفیت‌های بالقوه این منطقه عبارتند از:

            •  گردشگری طبیعی و ژئوتوریسم

            •  گردشگری ورزشی و ماجراجویانه

            •  گردشگری سلامت و آرامش

            •   مردم‌شناسی و فرهنگ بومی

            •   صنایع دستی و محصولات محلی

لزوم همکاری فراگیر:

توسعه این ظرفیت‌ها تنها با همکاری نهادهای دولتی، بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و جوامع محلی ممکن خواهد بود. هم‌افزایی ملی و استانی، کلید آینده‌ای روشن برای خراسان جنوبی و بیابان لوت خواهد بود.

بیابان لوت، گنجینه‌ای طبیعی، فرهنگی و اقلیمی برای ایران و جهان است که حفاظت از آن تنها در گرو مدیریت علمی، گردشگری پایدار، مشارکت جوامع محلی، و حمایت نهادهای ملی و بین‌المللی ممکن خواهد بود. ۲۷ تیر، یادآور این مسئولیت تاریخی است: پاسداری از میراثی جهانی برای نسل‌های آینده.

انتهای پیام/