میراث آریا: موزه جنوبشرق کشور در زاهدان یکی از مهمترین مراکز نمایش آثار باستانشناسی ایران به شمار میرود؛ موزهای که با ارائه یافتههای چهار محوطه شاخص شهر سوخته، اسپیدژ، شهداد و جیرفت، جایگاه تمدنی و تاریخی جنوبشرق ایران را با دادههای دقیق و مستند روایت میکند.
محمدعلی ابراهیمی، رئیس موزه جنوبشرق کشور، در تشریح آثار این مجموعه میگوید: بخش باستانشناسی موزه تنها مجموعهای از اشیا نیست، بلکه روایت قابل استناد از چهار حوزه تمدنی مهم فلات ایران است. این انتخاب نشان میدهد که سیستان و بلوچستان در هزارههای گذشته از مراکز فعال مهندسی، شهرسازی و هنر بوده است.
مهندسی پیشرفته در ۶ هزار سال پیش
یکی از برجستهترین یافتههای این موزه، سیستم لولهگذاری سفالی شهر سوخته است؛ ساختاری مربوط به حدود ۶ هزار سال پیش که به گفته ابراهیمی «یکی از نخستین شواهد لولهکشی منظم برای دفع فاضلاب در جهان» به شمار میرود. نمونههای کشفشده نشان میدهد که بخش گستردهای از جمعیت آن دوره از این سامانه استفاده میکردهاند؛ یافتهای که دادههای رایج درباره سطح فناوری در دوران باستان را اصلاح میکند.
سفالگری پیشرفته اسپیدژ و نیکشهر
در بخش دیگری از موزه، ویترینهای اختصاصیافته به محوطههای نیکشهر، اسپیدژ، ایرانشهر و سراوان قرار دارد. سفالهای اسپیدژ و نیکشهر با نقوش برجسته دقیق، تناسب هندسی و تنوع کاربردی، نمونههایی از هنر پیشرفته سفالگری در جنوبشرق ایران محسوب میشوند. این آثار نشان میدهند که تولید صنعتی و هنری ظروف در این منطقه از یک نظام طراحی و مهارتمحور تبعیت میکرده است.
دانش بومی و بهرهگیری از باد
به گفته رئیس موزه، «شناخت و بهرهگیری از باد» یکی از مهمترین جلوههای دانش بومی در سیستان بوده است. ماکت آسبادهای سیستان در این موزه، نمونه مستندی از معماری و فناوری بادی در این منطقه را نشان میدهد؛ سازههایی که برای تولید انرژی، تهویه و سرمایش بهکار میرفتهاند. بقایای ثبتشده این سازهها در قلعه مچی هامون همچنان قابل مشاهده و نمونهای معتبر از معماری بادی ایران است.
سیستان در حافظه اسطورهای ایران
جایگاه سیستان و بلوچستان تنها به تاریخ مادی محدود نمیشود. این منطقه در ادبیات حماسی ایران، بهویژه در شاهنامه، یکی از خاستگاههای پهلوانان و روایتهای بنیادین هویت ایرانی است. ابراهیمی با اشاره به این پیشینه میگوید: دهها ارجاع فردوسی به سیستان و معرفی شخصیتهایی همچون رستم، زال و سهراب، این منطقه را به یکی از محورهای اصلی حافظه حماسی ایرانی تبدیل کرده است.
در همین بخش، تابلوهای قهوهخانهای حسین قوللر آقاسی – از هنرمندان شاخص دوران قاجار و پهلوی – به نمایش درآمده است؛ آثاری که نبرد رستم و سهراب و دیگر صحنههای شاهنامه را بازآفرینی کرده و پیوند میراث اسطورهای با روایت موزه را تکمیل میکنند.
موزهای برای بازخوانی تمدن و برنامهریزی آینده
موزه جنوبشرق کشور در جمعبندی آنچه ارائه میکند، تنها محل نمایش اشیا نیست؛ بلکه گزارشی از تداوم تمدنی جنوبشرق ایران است. از فناوریهای مهندسی شهر سوخته تا هنر سفالگری نیکشهر و اسطورههای ریشهدار شاهنامه، این مجموعه تصویری مستند از ظرفیتهای تاریخی منطقه ارائه میدهد؛ ظرفیتی که میتواند مبنای توسعه گردشگری فرهنگی و تقویت هویت بومی قرار گیرد.
این موزه امروز فرصتی کمنظیر برای پژوهشگران، دانشجویان، گردشگران و علاقهمندان فراهم کرده است تا سیستان و بلوچستان را نه بهعنوان «نقطهای دورافتاده»، بلکه بهعنوان یکی از قطبهای اصلی تمدن ایرانی بشناسند؛ سرزمینی که هر بازدید از آن لایهای تازه از تاریخ و فرهنگ را آشکار میسازد.
انتهای پیام/
نظر شما