مراسم «هفتاد سال نغمه» روز سهشنبه ۲ دیماه ۱۴۰۴ با رونمایی از مجموعهای ارزشمند از سازهای ایرانی دهههای ۴۰ و ۵۰ خورشیدی در آمفی تئاتر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار میراث آریا، این رویداد که با حضور اساتید، پژوهشگران و هنرمندان هنرهای سنتی و با سخنرانی ذاتالله نیکزاد، معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و هادی بابایی فلاح سراوانی، سرپرست گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی، بر اهمیت ثبت تاریخ شفاهی سازسازی و تداوم پیوند میان پژوهش و عمل هنری تأکید داشت.
بازخوانی یک میراث هفتادساله
در مراسم «هفتاد سال نغمه»، مجموعهای از سازهای ساختهشده در کارگاههای سازسازی هنرهای سنتی در دهههای ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ خورشیدی برای نخستینبار بهصورت رسمی رونمایی شد؛ سازهایی که نهتنها ابزار موسیقی، بلکه اسنادی زنده از تاریخ معاصر هنر و موسیقی ایران به شمار میروند.
این برنامه در ادامه نشستهای تخصصی گروه پژوهشی هنرهای سنتی برگزار شد؛ نشستهایی که هر بار به یکی از شاخههای هنرهای ملی اختصاص دارد و با هدف مرور تاریخی، تبیین جایگاه امروز و ترسیم چشمانداز آینده هنرهای سنتی ایران شکل گرفته است.
تأکید بر مسئولیت تاریخی هنرهای ملی
در آغاز این نشست، ذاتالله نیکزاد، معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی، با خوشآمدگویی به اساتید، هنرمندان و مهمانان، به پیشینه شکلگیری نهادهای آموزشی و پژوهشی هنرهای سنتی در ایران اشاره کرد و گفت: آنچه امروز در قالب کارگاههای هنرهای سنتی و پژوهشکده هنرهای ملی ادامه یافته، میراث نهادی است که ریشه در «مدرسه صنایع قدیمه» دارد؛ مدرسهای که با هدف احیای هنرهای ملی ایران پایهگذاری شد و مسیر آن تا امروز تداوم یافته است.
او با اشاره به جایگاه موسیقی و سازسازی در تمدن ایران تأکید کرد که هیچ تمدن کهنی را نمیتوان بدون موسیقی تصور کرد و شواهد باستانشناسی، نقشبرجستهها و نقاشیهای تاریخی موجود در موزه ملی ایران نیز گواهی روشن بر این پیوستگی تاریخی هستند. نیکزاد، سازهای به نمایش درآمده در این مراسم را یادآور مسئولیتی سنگین دانست که بر دوش متولیان هنرهای ملی قرار دارد؛ مسئولیتی برای حفظ، حمایت و انتقال این میراث به نسلهای آینده که باید به سرانجام خوبی برسد.
ضرورت ثبت تاریخ شفاهی سازسازی
در ادامه، هادی بابایی فلاح سراوانی، سرپرست گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی، با قدردانی از منش اخلاقی، نجابت و بزرگواری هنرمندان کارگاههای هنرهای سنتی، بر اهمیت دیدهشدن تلاشهای این مجموعه در سطح وزارتخانه و مخاطبان عمومی تأکید کرد.
او هدف از برگزاری برنامه «هفتاد سال نغمه» را بازخوانی تلاش نسلهایی دانست که در دهههای گذشته کوشیدهاند بخشی از هویت ملی ایران را در عرصه هنر و موسیقی زنده نگه دارند. بابایی با اشاره به سازهایی که در دهههای ۴۰ و ۵۰ خورشیدی و گاه در پی برگزاری جشنوارهها و رویدادهای ملی بازسازی یا ساخته شدهاند، به یک خلأ مهم یعنی نبود گزارشها و مستندات دقیق از فرآیند این بازسازیها اشاره کرد.
به گفته او، مشخص نیست در آن دورهها چه میزان از دانش باستانشناسی، مردمشناسی و هنرهای تجسمی در طراحی و ساخت این سازها دخیل بوده است؛ موضوعی که اهمیت ثبت تاریخ شفاهی را دوچندان میکند. بابایی تأکید کرد که بسیاری از اساتید پیشکسوت سازسازی، حامل خاطرات، روایتها و تجربههایی ارزشمند از دورههایی هستند که امروز دیگر تنها از خلال همین سازها قابل بازشناسیاند.
پیوند نسلها و دغدغه تداوم
سرپرست گروه پژوهشی هنرهای سنتی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به سابقه نزدیک به ۹۵ ساله این مجموعه از زمان مدرسه صنایع قدیمه تا امروز، خواستار ثبت و ضبط روایتهای هنرمندان و استادکاران شد تا این تجربهها در تاریخ هنر ایران ماندگار شود. او همچنین به دغدغههای جاری کارگاههای هنرهای سنتی اشاره کرد و با ذکر نام استاد جواد جوانی، از پیشکسوتان کارگاه سازسازی، به مسئله بازنشستگی استادان و ضرورت حفظ تجربه آنان در بدنه این مجموعه پرداخت.
سازهایی فراتر از ابزار موسیقی
سازهای رونماییشده در مراسم «هفتاد سال نغمه» حاصل سالها تلاش هنرمندان و پژوهشگران کارگاههای سازسازی هستند؛ آثاری که بر اساس اسناد تاریخی، نقاشیهای کهن و شواهد مکتوب ساخته یا بازسازی شدهاند. این مجموعه، نهتنها روایتگر تاریخ سازسازی معاصر ایران است، بلکه نشان میدهد چگونه پژوهش، تجربه زیسته هنرمندان و نگاه تاریخی میتوانند در کنار یکدیگر به خلق و احیای میراث فرهنگی منجر شوند.
کارگاه سازسازی؛ ریشه یک جریان ماندگار
کارگاه سازسازی هنرهای سنتی که بنیان آن در سال ۱۳۳۴ خورشیدی با توصیه استاد ابوالحسن صبا و به سرپرستی استاد ابراهیم قنبریمهر در وزارت فرهنگ و هنر وقت گذاشته شد، نقطه عطفی در تاریخ معاصر سازسازی ایران به شمار میرود. این کارگاه با رویکردی علمی و پژوهشمحور، زمینهساز تحول در ساخت سازهای ایرانی شد؛ از اصلاح الگوها و قالبها و رفع مشکلات کوک گرفته تا احیای سازهای کهن و ابداع شیوههای تزئینی ویژه موسوم به «مهرکاری».
در این مجموعه، علاوه بر ساخت و تکمیل انواع سازهای زهی و مضرابی ایرانی و جهانی، بازسازی سازهای باستانی و محلی نیز در دستور کار قرار گرفت و نسلهای متعددی از سازسازان برجسته در آن پرورش یافتند. بهرهگیری از چوبها و مصالح سنتی، در کنار دانش تجربی استادکاران، کارگاه سازسازی را به یکی از مهمترین پایگاههای حفظ و انتقال دانش سازسازی در ایران بدل کرده است؛ جایگاهی که امروز نیز آثار آن در قالب سازهای رونماییشده در مراسم «هفتاد سال نغمه» قابل مشاهده است.
انتهای پیام/
نظر شما