نخستین کاوش های باستان شناسی دوره قاجار در زمان ناصرالدین شاه توسط یک زوج فرانسوی در شوش صورت گرفت. 

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری دکتر محمدنادر نصیری مقدم مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی و مطالعات ایران شناسی دانشگاه استراسبورگ فرانسه این مطلب را امروز \" دوشنبه \" در نشست بررسی کاوش های باستان شناسی فرنگیان در دوره قاجار اعلام کرد .

او گفت:اینکه حکومت مردان ایران عصر قاجار تا چه حد برای میراث فرهنگی ارزش و اهمیت قائل بودند و آیا کاوش های انجام شده در دوره قاجار در چهار چوب قانونی انجام شده یا نه مسائلی است که با بررسی درست تاریخ باستان شناسی ایران می توان به آن دست یافت . 

وی با بیان مقدمه ای از کتاب های نوشته شده در مورد ایران باستان و ارائه اسناد آرشیو های فرانسه، انگلستان و ایران تصریح کرد که نخستین جهانگرد اروپایی که به شوش سفر کرد و بدون انجام حفاری تشخیص داد که شوش همان شوشان تورات است بنیامین تودلایی بود .

نصیری مقدم اظهار داشت :بعداز سفر بنیامین به شوش و همزمان با اوج گیری تحقیقات باستان شناسان در مورد اینکه آیا تمدن از شرق به غرب رسیده است افراد زیادی برای تحقیق در مورد شوش از انگلیس به ایران آمدند که نظرات مختلفی را نسبت به شوش مطرح کردند  .
مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی و مطالعات ایران شناسی دانشگاه استراسبورگ فرانسه با بیان این که اغلب این محققان برای دیدن سنگی سیاه در مقبره دانیال نبی به شوش سفر کردند خاطر نشان ساخت که بعد از مدتی  انگلیسی ها به دلیل هزینه بر بودن و سختی کار کاوش در شوش ترجیح دادند در بین النهرین کاوش ها را ادامه دهند.
به گفته وی 0 3سال بعد یک زوج فرانسوی به نام های مارسل  دیولافوا و مادام ژان دیولافوا( Dieulafoy)   در سفر به ایران به وجود تپه های باستانی در شوش پی بردند و هنگام بازگشت به کشورشان از مدیر موزه لوور فرانسه خواستند تا بودجه ای را برای کاوش این تپه ها در اختیار آنها بگذارند.

نصیری افزود:  بعد از پذیرفته شدن این خواسته زوج فرانسوی به ایران آمدند و با استفاده از رابطه دوستی با طولوزان پزشک فرانسوی ناصر الدین شاه قاجار توانستند مجوز حفاری در شوش را بدست آورند . 

در این زمان نخستین قرار داد ایران و فرانسه نوشته شد و طبق آن ایران اجازه داد که فرانسویان به حفاری در اطراف قبرستان دانیال بپردازند با این شرط که به آرامگاه دست نزنند مگر اینکه احتیاج به بازسازی داشته باشد.
به گفته وی بر طبق این قرار داد قرار شد فلزاتی که پیدا می شوند متعلق به دولت ایران باشد و سایر آثار نصف به نصف تقسیم شده و در صورت تمایل ایران برای فروش دولت  فرانسه در اولویت قرار گیرد.
نصیری خاطر نشان کرد :بر طبق این قرار داد تمامی هزینه های حفاری به عهده دولت فرانسه بوده  و ایران هیچ هزینه ای را تقبل نمی کرد  و دانشمندان باید به رسوم ایران پایبند بوده و باعث خدشه دار شدن مسائل مذهبی نشوند.
همچنین عبدالرحیم خان به عنوان فردی مطلع بر اجرای این کاوش نظارت داشته باشد که این خود نشان از آن است که این قرار داد یک امتیاز نبوده است. 
مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی و مطالعات ایران شناسی دانشگاه استراسبورگ فرانسه با اشاره به اینکه در  عقد این قرارداد نشانی از دریافت پول نیست خاطر نشان ساخت که زمانیکه حرف از قرار داد به میان می آید امتیاز دادن دیگر معنی ندارد و می توانیم بگوییم این کار تنها به منظور پیشرفت علمی انجام گرفته است .
 نصیری افزود: اما در هنگام تقسیم آثار زوج فرانسوی به عهد خود وفا نکرده و 55صندوق از آثار تاریخی را بدون اطلاع عبدالرحیم خان از ایران خارج کرده و به فرانسه منتقل می کنند.

به گفته این محقق در این زمان ناصرالدین شاه با اعلام نارضایتی از این اقدام فرانسوی ها اعلام می کند که دولت ایران دیگر به ادامه قرار داد راضی نیست و در نظر دارد کاوش های باستان شناسی را متوقف کند که قرار می شود هیأت فرانسوی به ایران بازگشته و تمامی هر آنچه از وسایلشان باقی مانده است را با نظارت فردی به نام میرزا تقی خان ببرند. 
نصیری  با اشاره به کشف آثار با ارزشی از جمله آثار کاخ های هخامنشی و اثر گاو سنگی بزرگ 12تنی متعلق به سر ستون یکی از کاخ ها و سربازان جاویدان هخامنشی اظهار داشت :با پایان فصل دوم 327صندوق از آثار تاریخی ایران توسط این زوج فرانسوی با دادن رشوه به میرزا تقی خان بار کشتی می شود.

مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی و مطالعات ایران شناسی دانشگاه استراسبورگ فرانسه  تصریح کرد :بعد از رسیدن این آثار به فرانسه این افراد در مقاله ها و مصاحبه ها اعلام می کنند که ناصرالدین شاه نیمه دوم از آثار کشف شده متعلق به ایران را به آنها داده است اما ناصرالدین شاه اعلام می کند که من این اشیاء را به دولت فرانسه نداده ام.
وی تصریح کرد :متأسفانه در نتیجه سیاه نمایی دوره پهلوی نسبت به  قاجار این طور استنباط می شود که این اشیاء با ارزش توسط قاجار در اختیار فرانسوی ها قرار گرفته در صورتیکه طبق اسناد تاریخی ، مصاحبه های انجام شده توسط دانشمندان فرانسوی و سفرنامه هایی که توسط این افراد نوشته شده است معلوم می شود که در مواقعی حتی با زور و تهدید این آثار باستانی را از ایران خارج کرده اند .

بوشهر دارای آثاری به اندازه شوش 
 نصیری با بیان اینکه پیشنهاد این سخنرانی را زنده یاد شهریار عدل به من داده بود افزود:موضوعی که می خواهم مطرح کنم در مورد آجر های تاریخی بوشهر است که به اسم آجرهای شوش در فرانسه به نمایش گذاشته شده است. 
او افزود: زمانیکه دیولافوا برای بار دوم به منظور جمع کردن وسایل حفاری به ایران باز می گردد یک ایرانی ارمنی به نام ملکم به او پیشنهاد خرید 500آجر را می دهد که از حفاری های بوشهر به دست آمده و اجازه خروج نداشته است.
به گفته نصیری: او طی مکاتبه ای با مطلع کردن مسئولان موزه لوور این آجر ها را می خرد با این شرط که ایرانی ها مطلع نشوند که این آثار متعلق به بوشهر است. 

مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی و مطالعات ایران شناسی دانشگاه استراسبورگ فرانسه   تصریح کرد :دیولافوا بعد از بازگشت به فرانسه این آثار را با عنوان آجر های شوش به نمایش در می آورد بدون آنکه کسی بفهمد این آجر ها متعلق به شوش نیست و از بوشهر کشف شده است .
این محقق اظهار داشت:در مورد شوش هویتی کشف شد اما متأسفانه آثار به جای مانده از آن به غارت رفت و منتقل شد اما در مورد بوشهر هویتی تحریف شد هویتی که می توانست ثابت کند بوشهر نیز به اندازه شوش آثار باستانی وجود داشته است .
وی با اشاره به اینکه شخصا تمامی اسناد مربوط به این موضوع را مشاهده کرده است خاطرنشان ساخت که  این مورد را در کتاب اش نوشته است .
 اخلاق و امانت داری در حفظ آثار باستان
 حمیده چوبک رییس پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز با زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهریار عدل پیام سخنرانی دکتر نصیری را اخلاق اعلام کرد و گفت : دولت ها و دانشمندان باید اخلاق و امانت داری را در حفظ آثار باستانی رعایت کنند .

وی افزود: با رعایت اخلاق است که اتفاقاتی نظیر غارت و چپاول آثار باستانی جیرفت دیگر اتفاق نمی افتد ، گرچه این چپاول از طرفی به نفع جامعه باستان شناسی بود زیرا که این آثار کشف شد .
چوبک با طرح این پرسش که چرا دنیای متمدن غرب هنوز خریدار فرهنگ و تمدن کشورهای دیگر است اظهار داشت که باستان شناسان که با ما همکاری می کنند باید به عنوان سفیران علمی و فرهنگی این مسائل فرهنگی را در سرزمین های خودشان نشر دهند .

او افزود :در نظر داریم دفتر معماری و هنر ایران را در خانه شهریار عدل با همکاری برادر وی کامران عدل بنیانگذاری کنیم .
در پایان این مراسم در حضور باستان شناسان، پژوهشگران و باستان شناسان پیشکسوت با اعطای لوح و یادبود از زحمات محمدنادر نصیری مقدم مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی و مطالعات ایران شناسی دانشگاه استراسبورگ فرانسه تقدیر شد.

انتهای پیام/