صداوسیمای مرکز خلیج‌فارس در نیمه دوم سال ۱۳۴۷ رسماً افتتاح و شروع به کارکرد. این مرکز با یک فرستنده تلویزیونی به قدرت۵۰ وات و بر روی کانال ۱۱ کار خود را آغاز و از اول فروردین‌ماه ۱۳۴۸یعنی پنج ماه بعد با یک فرستنده یک کیلوواتی شروع به کارکرد که بعد به فرستنده ده کیلوواتی تبدیل شد.
ساختمان تلویزیون این مرکز در ابتدا با نام «تلویزیون مرکز بندرعباس»، از نیمه دوم سال ۱۳۴۷ با معماری سنتی به سبک آب‌انبار (برکه محلی) ساخته شد و فرستنده تلویزیونی مرکز بندرعباس باقدرت ۵۰ وات، شروع به کارکرد که بعدها به ۵۰۰ وات تبدیل شد و با بهره‌برداری از تأسیسات تلویزیونی«گنو» قدرت آن به۲۰ کیلووات رسید.
در سال۱۳۵۰ که رادیو و تلویزیون ادغام شدند و «سازمان رادیوتلویزیون ملی ایران» به وجود آمد این مرکز نیز به نام رادیو تلویزیون مرکز بندرعباس نام‌گذاری شد. در ابتدا تولید برنامه‌های تلویزیون با پخش خبر و گزارش‌های خبری شروع شد و به علت نبودن دستگاه تله سینما فیلم‌ها (حتی فیلم‌های خبری)، روی نوار امپکس ضبط و به‌وسیله هواپیما به بندرعباس ارسال و روز بعد پخش می‌شد. تولید برنامه‌های تلویزیونی در بدو تأسیس روزانه به مدت ۱۵ دقیقه خبر همراه با فیلم‌های خبری از رویدادهای استان، برنامه‌ای با نام جوانان شهر ما و ورزش هر۱۵ روز یک‌بار به مدت ۳۰ دقیقه و همچنین مسابقه بزرگ و برنامه کودک به‌صورت هفتگی بود. به‌علاوه برنامه‌هایی شامل موسیقی محلی، آداب و سنت‌های منطقه به نام فرهنگ جنوب و چهره شهرها و روستاهای استان نیز تولید و پخش می‌شد که این روند تا سال ۱۳۵۷ ادامه داشت تلویزیون بندرعباس در سال‌های نخستین پس از پیروزی انقلاب اسلامی منحصراً به پخش اخبار استان و اطلاعیه‌ها می‌پرداخت و برنامه‌های شبکه تلویزیونی کشور را تقویت و پخش می‌کرد از سال ۱۳۵۹ تولیدات محلی مرکز مجدداً آغاز شد و اولین برنامه تلویزیونی مرکز به نام «شهر و همشهری» تهیه و پخش شد. پخش برنامه‌ها منحصر به صبح‌های جمعه و اختلاف افق بندرعباس با تهران بود. در هفته یک برنامه کودک به‌اضافه برنامه «ما و شما» که به نامه‌های رسیده پاسخ می‌داد. برنامه‌ای هم به نام «امواج روشن» که در مورد فرهنگ جنوب بود و برنامه مسابقه بزرگ به لهجه‌های بندری، اوزی، لاری و لنگه‌ای تهیه و پخش می‌شد.
ویژگی اثر
از ویژگی بارز ساختمان صداوسیمای مرکز خلیج‌فارس می‌توان به برنده شدن آن در مسابقه معماری آقاخان به دلیل توجه به ویژگی‌های معماری منطقه اشاره کرد.
از آنجایی‌که این مرکز قرار بود در مدت ۶۳ روز در گرم‌ترین ماه‌های سال در بندرعباس (تیر و مرداد) با درجه حرارت بین ۳۳ تا ۵۳ درجه سانتی‌گراد و رطوبت ۱۳درصد به بهره‌برداری برسد، جهانگیر درویش زمان کافی برای اقدام به طراحی و سپس شروع عملیات اجرایی را نداشت. به همین دلیل ساختمان‌ها بدون طراحی اولیه و با تصمیم‌گیری سر سایت و برداشت از معماری منطقه در پنج نوبت‌کاری انجام شد و پس از تکمیل بنا، نقشه‌های آن تهیه شد.
ایده اولیه طراحی بنای ساختمان مرکز خلیج‌فارس
معمار طراح مجموعه پس از بازدید از بندرعباس و مواجهه با خانه‌های محلی بنام کپر که به حالت استوانه سنگی با پوشش نیمه مخروطی ساخته‌شده و با شاخه‌های خشک درختان خصوصاً برگ درخت خرما و برکه‌های آب (آب‌انبار) با سقف‌های نیم کروی و گنبدی شکل، تصمیم گرفت با توجه به اقلیم منطقه، بهترین الگو برای ساختمان صداوسیما، معماری بومی و سنتی شهر است.
مهم‌ترین اصول در طراحی و ساخت
– مکان، شرایط جوی و زمان محدود
– هم‌زمانی و امکان تجربه طراحی در کارگاه ساختمانی و آغاز اجرا با طراحی و اسکیس در محل و تصمیم‌گیری فی‌البداهه معماری و سازه هم‌زمان.
– شروع تا پایان کار آن بدون هیچ تضادی و قطعیت کامل، بدون امکان تغییر در تصمیمات انجام‌شده است.
– ساختمان با برنامه‌ریزی سه نوبت‌کاری ۱۵ ساعته، برای اتمام ۶۳ روزه پروژه، انجام‌شده است.
– ساخت دیوارهای ضخیم با حداقل روزنه و ارتفاع زیاد بنا به دلیل شرایط جوی، انجام‌شده است.
– همکاری و همدلی گروه اجرایی (حتی مهندسین نیز مانند کارگران فعالیت می‌کردند)
مشخصات اثر
مجموعه از هشت ساختمان مجزا شامل: ساختمان ورودی، تأسیسات، تولید و پخش تلویزیونی، تولید تلویزیون، لابراتوار فیلم و عکس، ساختمان رادیو، ساختمان اداری و خدمات تشکیل‌شده است.
در بالا و مرکز، پوشش‌های مخروطی شکل یک روزنه استوانه‌ای قرار دارند که نور طبیعی را به داخل وارد می‌کنند و از ورود گرما و نور مستقیم خورشید جلوگیری می‌کنند. تمامی نورگیرها با شکل کروی و بارنگ آبی سرد از پلکسی گلاس ساخته شده‌اند.
طرح کلی ساختمان برگرفته از معماری سنتی است که درواقع به‌گونه‌ای تفسیر نو از معماری بومی منطقه شکل‌گرفته است و با استفاده از کمربندی تزئینی با آجرچینی ساده و بتن مسلح ساخته‌شده است.
محتوای اصولی پروژه مطالعه سیستم‌ها و مصالح سنتی با استفاده از تکنیک‌های کاربردی علم ساختمان است. بنا با پی‌ریزی پلات فرم با ۴۰ سانتی‌متر بتن مسلح که روی حدود ۲ تا ۳ متر ماسه شناور بوده، ساخته‌شده است. دیوارها ضخامتی بین ۷۰ سانتی‌متر تا یک متر دارند که در سه لایه ساخته‌شده‌اند. لایه اول آجر ۲۰ سانتی‌متر کامل اجرا می‌شده سپس ۵۰ سانتی‌متر بعدی کارشده است.
حداکثر قطر پوشش مخروطی در مجموعه ۱۴ متر است. دیوارهای داخلی نیز باسیمان پرتلند برای تأمین حداکثر عایق صوتی ساخته‌شده‌اند.
نوع بهره‌برداری اثر
بنا از ابتدا برای صداوسیمای مرکز خلیج‌فارس ساخته‌شده و همچنان همین کاربری را داراست.
بنا و ساختمان صداوسیمای مرکز خلیج‌فارس در سال ۱۳۹۸ به شماره ۳۲۸۵۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
گزارش: شایسته فرح/ کارشناس حفظ و احیاء بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی هرمزگان
انتهای پیام/
