سیدمقداد موسوی مسئول دفتر ثبت آثار اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان طی یادداشتی نوشت: دغدغه ثبت ملی بیش از ۹۰ سال قدمت دارد و با تصویب قانون ثبت آثار ملی در سال ۱۳۰۹ اولین اقدام در راستای حفاظت از آثار باستانی در کشور رقم خورد. پس از تصویب قانون ثبت آثار ملی و ابلاغ آن در سال ۱۳۱۰ اولین جلسات شورای ثبت آثار کشور برگزار شد.

پرونده ثبت آثار ملی برای استان گلستان از 24 شهریور ۱۳۱۰ و با ثبت شهر تاریخی استرآباد (گرگان) به شماره ۴۱ در فهرست آثار ملی آغاز شد و در جلسه بعدی شورای ثبت کشور که در دی‌ماه ۱۳۱۰ برگزار شد تعداد ۳ اثر شاخص استان شامل ترنگ‌تپه گرگان به شماره ۶۶، میراث جهانی گنبد قابوس به شماره ۸۶ و برج راکان کردکوی به شماره ۱۴۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. روند ثبت آثار تا زمانی که حوزه میراث‌فرهنگی تحت مدیریت یک استان پهناور به نام مازندران اداره می‌شد پیشرفت کندی داشت به‌نحوی‌که تا سال ۱۳۷۶ طی بیش از ۶ دهه ۱۵۰ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

پس از تشکیل استان گلستان طی سه دهه از سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۵ حدود ۵۲۰ اثر دیگر این استان ثبت ملی شد و تعداد آثار ثبتی گلستان به ۶۵۰ اثر رسید؛ ولی اقدام جدی و چشمگیر در حوزه ثبت آثار طی سال‌های ۱۳۹۵ تا پایان ۱۴۰۱ رقم خورده است به‌نحوی‌که طی ۶ سال ۳۳۸ اثر به فهرست آثار ملی استان اضافه شده است.

در حال حاضر استان گلستان طبق تعریف یونسکو و اساسنامه میراث‌فرهنگی کشور دارای ۱۰۰۸ اثر ملی در انواع و اقسام میراث‌فرهنگی و دارای تنوع فرهنگی متفاوت است. در حال حاضر ۶۴۰ محوطه باستانی، ۱۵۶ بنای تاریخی و بافت ارزشمند، ۴۴ اثر طبیعی، ۴۴ اثر منقول در کنار ۱۰۷ عنصر ناملموس استان تشکیل‌دهنده  فهرست آثار ملی استان گلستان است.

علی‌رغم اقدامات بسیار ارزنده در حوزه ثبت آثار تاریخی فرهنگی طی چند سال اخیر، با توجه به حجم گسترده آثار غیر ثبتی شامل محوطه‌های باستانی و ابنیه تاریخی که تعداد آن بیش از هزار اثر می‌رسد، اولین اقدام برای حفاظت از این آثار مستلزم اقدامات ویژه در حوزه ثبت است.

ایالت گرگان یعنی استان گلستان امروزی از حیث باستان‌شناختی دارای جایگاه بسیار منحصربه‌فردی در نقشه باستان‌شناسی کشور و جهان محسوب می‌شود. غار کیارام در شهرستان گالیکش به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین پناهگاه‌های صخره‌ای مکشوفه در شمال کشور با قدمت ۸۰ هزار سال، میراث جهانی گنبد قابوس به‌عنوان بلندترین اثر آجری جهان، دیوار بزرگ گرگان به‌عنوان طولانی‌ترین اثر آجری جهان و همچنین جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان فسیل زنده در گستره استان گلستان مؤید بخشی از پتانسیل بالای این استان در حوزه تاریخی-فرهنگی و همچنین گردشگری تاریخی-فرهنگی است.

تنوع اقوام به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های بالقوه نگارستان ایران موجب شده تا دفتر ثبت آثار اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان طی چند سال اخیر بیش از ۱۰۷ عنصر میراث ناملموس شامل غذاهای آیینی، مهارت‌های صنایع‌دستی، دانش سنتی معماری، بازی‌های بومی، مراسم آیینی و مذهبی و... را در فهرست آثار ملی کشور به ثبت برساند.

کنوانسیون ۲۰۰۷ یونسکو که با نگاه حفاظت از مواریث فرهنگی ناملموس بشری مورد اجماع جهانی قرار گرفته است به پرداختن به میراث‌فرهنگی درخطر اشاره‌کرده که نیازمند توجه دولت‌ها در این خصوص است. سرعت جهانی‌شدن و خطر از بین رفتن تنوع و تکثر به‌واسطه شبیه به هم شدن جوامع، محصولی جز نابودی خرده‌فرهنگ‌های اقوام در بر نخواهد داشت و این می‌تواند زمینه‌ساز نابودی لهجه‌ها، گویش‌ها، لباس‌های محلی، غذاهای آیینی، مراسم بومی و... را فراهم سازد.

تدوین پرونده ثبت اولین قدم جدی در حوزه میراث‌فرهنگی است که اثر تاریخی تحت حفاظت قانونی قرار گرفته و طبق قوانین مجازات کیفری ۵۵۸ تا ۵۶۸ هرگونه تعدی به آثار تاریخی جرم تلقی شده و دولت به‌منظور حفاظت آن می‌تواند گام‌های عملیاتی در راستای حفاظت، مرمت، احیا و معرفی آن بردارد.

تدوین پرونده ثبت میراث‌فرهنگی شامل انجام مطالعات تاریخی، مستندسازی، تهیه نقشه‌های فنی، نگارش و معرفی اثر تاریخی در استان در قدم اول و سپس ارائه و تصویب در جلسه شورای ثبت آثار استان و در گام بعدی ارسال پرونده به شورای ملی ثبت آثار تاریخی به محوریت اداره‌کل ثبت آثار تاریخی، فرهنگی، طبیعی و ناملموس ذیل معاونت میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و درنهایت در صورت تائید، ابلاغ لوح ثبت به امضای بالاترین مقام وزارت متبوع به استاندار می‌شود که نیاز است در راستای حفاظت از آثار استان این روند با فراهم آوردن پیش‌نیازهایی چون تخصیص منابع اعتباری و... تسریع شود.

​

انتهای پیام/