ابعاد سنگ‌نوشته
سنگ‌نوشته یا بردنوشته و یا زرسنگ کتیبه‌ای به شکل مکعب مستطیل با ارتفاع ۳/۵ متر در شرق خرم‌آباد بوده که مهمترین سند تاریخی این شهر نیز محسوب می‌شود. اهمیت این کتیبه آنجا هویدا می‌شود که در آن به شهر شاپورخواست اشاره شده است.
این کتیبه که به شماره ۳۹۸ در تاریخ ۱۱ بهمن ماه ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده در سطح جنوب شرقی خود ۵ سطر، سطح جنوب غرب ۶ سطر، شمال غربی ۴ سطر و شمال شرق ۴ سطر و در مجموع ۱۹ سطر به خط فارسی و کوفی نسخ نگاشته شده است.
کارکرد سنگ نوشته‌ها
کتیبه‌ها و سنگ‌نوشته‌ها یادگارهایی از تاریخ هر سرزمین و روایتگر خاموش سرگذشت یک دیار و سرزمین‌اند. در لرستان این راویان تاریخ، روایت‌کننده و سندهای تاریخی هستند که با حوادث و اتفاق دوران اسلامی عجین شده‌اند. کتیبه پل تاریخی کلهر در معمولان به عنوان قدیمی‌ترین بنای دوره اسلامی دارای کتیبه در لرستان و شاید هم ایران امروزی، کتیبه پل کشکان، کتیبه‌های مساجد جامع و امام بروجرد و ... هر کدام بخشی از تاریخ پرشکوه ایران و لرستان را بازگو می‌کنند.
دیگر کتیبه‌های لرستان
اما در خرم‌آباد کتیبه‌های مختلفی با مضامین سازندگی‌ها، اعلان رسمی و گورنگاره‌ها بدست آمده که از مهمترین این سنگ نوشته و کتیبه‌ها می‌توان به کتیبه آب انبار در شمال خرابه‌های شاپورخواست، کتیبه‌های سازندگی بدر بن حسنویه به سال ۴۰۴ ه.ق سنگ نوشته خرم‌آباد به سال ۵۱۳، سنگ قبر حسین‌خان والی به سال ۱۰۴۳، دو سنگ نوشته مربوط به مسجد جامع بازمانده از دوران صفویه، کتیبه مرمت بقعه زیدبن‌علی به سال ۱۱۱۷، سنگ نوشته سراب چنگایی به سال ۱۱۱۳، حوض موسی به سال ۱۳۰۰ ه.ق و کتیبه بازگشایی راه سراسری در دوره پهلوی اول اشاره کرد.
نخستین خوانش سنگ نوشته
اولین مورخ و جهانگردی که به اهمیت این کتیبه پی برد سر هنری راولینسون بود که در سال ۱۸۳۹ میلادی وجود این سند تاریخی را گزارش کرد، پس از وی بارون دوبد (۱۸۴۱ م) و چریکف (۱۸۴۹) روسی و عبدالغفار نجمالملک (به عنوان اولین ایرانی) وجود این کتیبه سنگی را گزارش دادند.
ارنست هرتسفلد در سال ۱۹۳۶ م اولین تلاش برای خوانش این کتیبه را انجام داد که پس از آن مینورسکی و محمد قزوینی به تصحیح این خوانش پرداخت.
آسیب‌ها و زایل شدن بخشی از قسمت‌های اصلی و مهم این کتیبه باعث اختلاف در خوانش مضمون کتیبه در بین محققین و سیاحان شده و عده‌ای متن آن را با مضمون لغو خراجگزاری از مراتع اطراف شهر و ممنوعیت پوشیدن لباس ابریشمی برای مردان دانسته و عده‌ای دیگر فقط لغو قانون خراجگزاری از مراتع را مضمون این کتیبه میدانند.
این کتیبه در ۲۲ مهرماه ۱۳۷۲ پس از ۷۸ روز سنگ‌بری به دلیل تعریض خیابان شریعتی امروزی، ۱۴ متر به سمت شرق منتقل شد.
* گزارش از یعقوب دالوند
انتهای پیام/
