به گزارش میراث‌آریا، رضا امینی عضو هیئت علمی پژوهشگاه در این نشست نخست به مرور تاریخی مطالعات گویشی در ایران پرداخت و گفت: از دید تاریخی پژوهش‌علمی گونه‌های زبانی ایران امری نو است و عمری حدود 100 سال دارد. پیش از آن، در کتاب‌هایی مانند «احسن التقاسیم فی معرفۀ الاقالیم» مقدسی یا «نزهه‌القلوب» حمدالله مستوفی، اشاره‌هایی به زبان‌ها و گویش‌ها شده است و گاه نمونه‌هایی هم از آنها به دست داده شده است. کتاب‌هایی همچون «محاکمه الغتین» امیر علی شیر نوایی نیز به مقایسۀ دو زبان فارسی و ترکی اختصاص دارشته‌اند؛ یا در دورۀ قاجاریه لغت‌نامه‌ای برای گویش شوشتری نوشته شده است.

امینی خاطرنشان‌ کرد: با وجود آن‌که چنین اشاره‌ها و کتاب‌هایی به‌ خودی خود ارزشمند هستند و آگاهی به آنها در فهم درست و دقیق جابه‌جایی‌ها و دگرگونی‌های زبانی کشور راه‌گشا است، آنها را در معنای امروزی نمی‌توانیم «گویش‌شناسی» بدانیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به پدیدار شدن «گویش‌شناسی» در اروپا، به تفاوت‌های «گویش‌شناسی» در غرب و ایران پرداخت و با انتقاد از تقلید صرف از چارچوب‌های علمی که در کشور یا تمدن دیگری شکل گرفته است، افزود:  اکنون گویش‌شناسی در ایران تعریف مبهمی دارد و معلوم نیست که وقتی ما می‌گوییم «گویش‌شناسی» آیا برای نمونه، شامل مطالعه لهجه‌ها و زبان‌های کشور هم می‌شود یا نه. بر این پایه، امینی استدلال کرد که برای شکل‌گیری یک چارچوب علمی «گویش‌شناسیِ» مناسب ایران، ما باید در ایران قدم بزنیم، در جامعه‌های زبانی کشور مشارکت کنیم و آنها را از نزدیک مطالعه کنیم؛ و گونه‌های زبانی سراسر کشور را بشناسیم؛ تا از این رهگذر بتوانیم در راستای بومی شدن علم زبان‌شناسی در میهنمان حرکت کنیم.

امینی در بخش دیگری از این سخنرانی، به تفاوت‌های «گویش‌شناسی سنتی» با «گویش‌شناسی امروزی» پرداخت و پس از آن مجموعه‌ای از «بایسته‌ها» را برای انجام پژوهش‌های گویشی برشمرد. به باور او، یک پژوهشگر گویش‌شناس، افزون بر داشتن دانش بسنده در شاخه‌های زیربنایی زبان‌شناسی، و آگاهی به روش‌شناسی و روش‌های علمی مطالعه گونه‌های زبانی، باید دانش قابل قبولی نیز در زمینۀ تاریخ، جغرافیا و مردم‌شناسی ایران داشته باشد.

عفت امانی پژوهشگر ارشد «فرهنگستان زبان و ادب فارسی» دیگر سخنران این نشست نیز سویه‌های گوناگون پژوهش‌های گویشی را بر پایه مطالعات و تجربه‌های میدانی خود درباره گونه‌های زبانی ایران بررسی کرد.

انتهای پیام/