میراث فرهنگی منحصربه‌فرد، غیرقابل جایگزینی و در میان نسل‌ها از ارزش و احترام برخوردار است. چیزهای کوچک‌تر ازجمله آثار هنری و دیگر شاهکارهای فرهنگی در موزه‌ها و گالری‌های هنری گردآوری می‌شوند در حالی که برخی دیگر هم‌چون بناهای باستانی در مجموع یک میراث فرهنگی شناخته می‌شود.

میراث مادی، به نوبه خود، شامل میراث منقول (که به آسانی از جایی به جای دیگر قابل انتقال است) و میراث غیرمنقول (که قابل انتقال به جای دیگری نیستند) می‌شود. در گذشته و به ویژه در قوانین ملی کشورها میان میراث منقول و غیرمنقول، تفاوت زیادی وجود داشت و ارزش تاریخی بیش‌تر به یادمان‌ها، اشیای عتیقه و کارهای هنری معطوف بود. لیکن در سده‌های اخیر، اهل فن بر کم‌رنگ کردن مرز میان میراث منقول و غیرمنقول و یکپارچه‌سازی تمام وجوه میراث تمایل بیشتری نشان داده‌اند.

میراث فرهنگی ناملموس (معنوی)

میراث فرهنگی ناملموس به جنبه‌های غیر فیزیکی یک فرهنگ گفته می‌شود و اغلب آداب و رسوم جامعه در یک دوره زمانی را دربر می‌گیرد به عبارت دیگر میراث معنوی شامل بخشی از فرهنگ ماست که به شکل شفاهی و سینه به سینه به ما به ارث رسیده است ؛ مثل ارزش‌های اجتماعی، هنرهای نمایشی، هنرهای دستی و سنتی، سنت‌ها، آداب و رسوم و روش‌ها، باورهای زیبایی شناسانه و معنوی و دیگر جنبه‌های کارکردهای انسانی است. به‌طور کلی حفظ میراث معنوی دشوارتر از حفظ میراث فرهنگی مادی است.

معنویات بشر به صورت آثار مادی، فرهنگی و تاریخی تجلی می‌یابد و جنبه ملموس میراث معنوی را ایجاد می‌نماید. میراث فرهنگی، حقیقت فرهنگی هر ملت است و رکن اساسی آن به‌شمار می‌رود که در حقیقت همان جوهر یا اصل فرهنگ هر قوم را تشکیل می‌دهد. توجه به میراث معنوی از این نظر حائز اهمیت است که در مقابل یکسان‌سازی فرهنگی در جهان می‌تواند مقاومت کنند.

میراث طبیعی

بخش مهمی از میراث جوامع که دربرگیرنده حومه شهر، محیط زیست طبیعی از جمله گیاهان و جانوران به عنوان «تنوع زیستی» و عناصر زمین‌شناسی (از قبیل کانی شناسی، ژئومورفولوژی، فسیل‌شناسی و…) به عنوان «تنوع زمین» را میگویند. این گونه از مناطق میراثی، با جذب گردشگران خارجی و داخلی، اغلب به عنوان بخش مهمی از صنعت گردشگری یک کشور ایفای نقش می‌کنند.                               

جنبه‌های حفظ میراث طبیعی عبارتند از:

1-چشم‌انداز فرهنگی:

میراث فرهنگی هم‌چنین ممکن است به چشم‌اندازهای فرهنگی گفته شود. میراث‌های طبیعی که دربرگیرندهٔ اموال فرهنگی از قبیل بناهای باستانی نیز باشند.

یکی دیگر از وجوه بسیار مهم میراث، یعنی ارتباط میان میراث و جامعه، امروز جایگاه ویژه‌ای یافته‌است. به این ترتیب که میراث فرهنگی اعم از انواع مادی و غیر مادی آن بایستی در ارتباط با ارزش‌های فرهنگی جامعه تولیدکننده آن، مطالعه و بررسی شود.

2-جنبش میراث جهانی:

ثبت جهانی آثار نتیجه نگرانی جهانی از حفاظت میراث فرهنگی و طبیعی بود که در کنفرانس یونسکو در سال ۱۹۷۲ به تصویب رسید. بناهای یادبود، گروه‌هایی از بناها و مانند آن باید دارای ارزش جهانی زیادی از نظر تاریخ، هنر یا علم باشند تا صلاحیت قرار گرفتن در طبقه‌بندی جهانی را به دست آورند.

به عنوان مثال، میراث فرهنگی زیر آب توسط کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب یونسکو محافظت می‌شود. این قرارداد یک سند قانونی است که کمک به کشورهای عضو برای بهبود حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب است.

میراث جهانی یونسکو

یونسکو آغاز به تعیین شاهکارهای میراث شفاهی و ناملموس بشریت کرده‌است. میراث جهانی یونسکو  به مجموعه مکان‌های فرهنگی یا طبیعی ثبت‌شده در سازمان جهانی یونسکو مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه یا شهر گفته می‌شود که بصورت فهرستی توسط کمیته میراث جهانی یونسکو همه ساله برگزیده شده‌اند.

سایت‌هایی که در این فهرست قرار می‌گیرند بر اساس کنوانسیون حفاظت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب وملیت خاص، محسوب می‌شوند و دولت‌ها موظف به حفظ و نگهداری این آثار هستند.

بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به‌عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی‌ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود.

این کنوانسیون از یک دیباچه و ۳۸ ماده در هشت فصل تشکیل شده‌است.

کمیته میراث جهانی یونسکو

میراث جهانی بین‌المللی، توسط کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو که ترکیبی از ۲۱ کشور عضو می‌باشد که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد، هر چهار سال یکبار تعیین می‌شوند.

آثار حفاظت‌شده:
بر اساس اعلام سال ۱۳۹۲، ۹۶۲ اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو، در این سازمان ثبت شده‌اند، که ۷۴۵ اثر، جز آثار فرهنگی، ۱۸۸ اثر، جز آثار طبیعی و ۲۹ اثر دیگر، ترکیبی هستند.

فرایند نامزد شدن برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو

ابتدا کشور متقاضی بایستی فهرستی از مکان‌های مهم طبیعی و فرهنگی خود تهیه کند که این فهرست، تحت عنوان فهرست احتمالی نامیده می‌شود. در صورتی که مکانی در این فهرست نباشد نمی‌تواند بعداً نیز برای ثبت در فهرست میراث جهانی نامزد شود. در مرحله بعد آن کشور می‌تواند مکان مورد نظر را از فهرست احتمالی در پرونده نامزدی قرار دهد. پرونده نامزدی توسط شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها و اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت ارزیابی می‌شود. نتایج به دست آمده از این ارزیابی به کمیته میراث جهانی یونسکو تحویل می‌شود. این کمیته سالانه یک بار برای بررسی امکان پذیرش مکان‌های نامزد شده تشکیل می‌شود که گاهی اوقات تصمیمات نهایی را جهت کسب اطلاعات بیشتر به تعویق می‌اندازند یا به کشور درخواست دهنده ارجاع می‌دهند. ده معیار برای پذیرش یک مکان به عنوان میراث جهانی یونسکو وجود دارد که مکان مورد نظر بایستی حداقل یکی از آن‌ها را دارا باشد.

معیارها: هر مکان دست کم باید یکی از معیارهای (معیارهای طبیعی معیارهای فرهنگی) را برای ثبت در میراث جهانی دارا باشد.

معیارهای فرهنگی
*نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی باشد.
*نشان دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز باشد.
*گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته باشد.
* نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد.
* نمونه برجسته‌ای از تعامل بین انسان و محیط زیست یا نماینده یک فرهنگ باشد.
*به‌طور مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی باشد.

معیارهای طبیعی
*پدیده بی نظیر طبیعی با زمینه‌های استثنایی و زیباشناسی باشد.
*نمونه برجسته از مراحل و تغییرات تاریخ زمین‌شناسی باشد.
*نمونه برجسته از فرایندهای زیست‌محیطی و بیولوژیکی در تکامل و توسعه زمینی، اکوسیستم‌های ساحلی و
دریایی و جوامع از گیاهان و حیوان‌ها باشد.
*شامل زیستگاه‌های طبیعی مهم از نظر تنوع زیستی و حاوی گونه‌های در خطر باشد.

* مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی, صنایع دستی و گردشگری استان گلستان

انتهای پیام/